Zofia Stopińska : W ramach 56. Muzycznego Festiwalu w Łańcucie, 23 maja w sali balowej Zamku wystąpiła Wiedeńska Orkiestra Kameralna pod batutą Michaela Maciaszczyka, który także od lat mieszka w Wiedniu. Wspaniała muzyka i gra artystów z Wiednia sprawiły, że były bisy i owacje na stojąco. Po wykonaniu V Koncertu skrzypcowego A-dur – Wolfganga Amadeusza Mozarta, Michael Maciaszczyk z towarzyszeniem orkiestry, wykonał pierwszy bis, a był to Romans – Ludwiga van Beethovena, natomiast na zakończenie koncertu artyści pożegnali się utworem Johanna Straussa. Wyjątkowa, gorąca atmosfera panowała podczas całego koncertu, który zaliczymy z pewnością do wydarzeń tegorocznej edycji Festiwalu. Zapraszam teraz na spotkanie z Michaelem Maciaszczykiem - znakomitym skrzypkiem i dyrygentem. Rozmowa zarejestrowana została przed koncertem.
Michael Maciaszczyk : Rzeczywiście, mieszkam w Wiedniu już ponad dwadzieścia lat, a tak naprawdę przez ostatnie lata najwięcej czasu spędzam „na walizkach”, czyli najczęściej przebywam w hotelach. Bardzo się cieszę, że jestem w Łańcucie z Wiedeńską Orkiestrą Kameralną, bo w tym zespole zaczynałem muzyczną karierę, jako koncertmistrz. Wiedeńska Orkiestra Kameralna to jeden z najlepszych zespołów na świecie, występuje w tej chwili w bardzo odmłodzonym składzie, bo zmiana pokoleniowa jest rzeczą naturalną, natomiast poziom ten sam – najwyższy. Program, który wykonamy pasuje nie tylko do orkiestry wiedeńskiej, ale dla mnie jest wyjątkowy, bo Mozart i Haydn, a jeśli się będzie podobało publiczności mamy kilka niespodzianek, ale nie będę o nich mówił. Szykuje się piękny, wiedeński koncert w sali balowej zamku w Łańcucie.
Z. S. : Występuje Pan w podwójnej roli, bo dyrygenta i skrzypka. To chyba o wiele trudniejsze niż występ tylko w roli solisty lub dyrygenta.
M. M. : Owszem, jest to pewne obciążenie, nie ukrywam, że dyrygowanie i granie partii solowych w jednym z najtrudniejszych koncertów Mozarta - Koncercie skrzypcowym nr 5 A – dur, a później jeszcze dyrygowanie dwiema symfoniami Haydna, które są również wybitnymi dziełami, bardzo trudnymi jeśli chodzi o dialektykę i praktykę wykonawczą, nie jest łatwym zadaniem. Natomiast ja bardzo się cieszę z tego, że jestem skrzypkiem i dyrygentem, a przede wszystkim muzykiem, który potrafi łączyć te dwie role i myślę, że każdy kto staje przed orkiestrą i chce nią dyrygować, powinien umieć grać na jakimś instrumencie, który występuje w orkiestrze.
Z. S. : Myślę, że najlepiej jeżeli dyrygent jest skrzypkiem.
M. M. : Cieszę się, że Pani to mówi, skrzypce to najpiękniejszy instrument, chociaż zapewne wielu innych instrumentalistów będzie miało inne zdanie na ten temat. Ale mam to szczęście, że jako skrzypek gram czynnie z wybitnymi muzykami i wiem jak bardzo ważne jest kształtowanie dźwięku. Kultura dźwięku, to jest to, co wyróżnia dobre orkiestry na całym świecie. Dialektyka, czyli posługiwanie się językiem, który jest dla danej orkiestry wyróżnikiem wśród wielu innych zespołów występujących na całym świecie – świecie, który podąża w kierunku unifikacji i uniwersalizacji wszelkich dóbr – również i tych kulturalnych. Na szczęście zdarzają się takie, można powiedzieć „skandale”, czyli rzeczy, czy zjawiska, które nagle pojawiają się i wśród nich można rzeczywiście coś dobrego znaleźć. Jest to pewnie w większości ucieczka od tej uniwersalizacji. Z Wiedeńską Orkiestrą Kameralną w sali balowej, będziemy prezentowali dzieła klasyków wiedeńskich w sposób szczególny. Być może, bo na pewno tego nie wiemy, były one tak grywane za czasów Haydna i Mozarta. Stosujemy dialektykę tamtych czasów, oraz praktykę wykonawczą związaną z instrumentami historycznymi, ale jednak gramy na instrumentach współczesnych i nie uciekamy od tego, aby w muzyce wynajdywać osobiste doznania i wrażenia, które są wyznacznikami naszej interpretacji, tego w jaki sposób my czujemy tę muzykę. Nie chcemy być powtarzalni. Bez szukania indywidualnych interpretacji można by było zrobić o wiele tańszy festiwal. W ostateczności, można by było odtworzyć w sali balowej dobrą płytę. (śmiech..)
Z. S. : Na szczęście nic nie zastąpi nam koncertów odbieranych „na żywo”. Najlepszym dowodem jest fakt, że pomimo transmisji i późniejszej retransmisji koncertu inaugurującego 56. Muzyczny Festiwal w Łańcucie, na krzesłach ustawionych przed plenerową sceną, zasiadło ponad 3,5 tysiąca osób, a jeszcze kilkaset osób stało wytrwale za zamkową fosą.
M. M. : Członkowie Wiedeńskiej Orkiestry Kameralnej i ja, także bardzo cieszyliśmy się, kiedy otrzymaliśmy telefon od pani prof. Marty Wierzbieniec – Dyrektora Festiwalu, że po dwóch dniach od rozpoczęcia sprzedaży biletów, na nasz koncert biletów już nie było, bo zostały wykupione. Jestem bardzo związany emocjonalnie z tą salą i tym miejscem, bo jako dziecko przebywałem latem często w tych murach ucząc się na Międzynarodowych Kursach Muzycznych, organizowanych wówczas jeszcze przez prof. Zenona Brzewskiego, u różnych wspaniałych pedagogów. Mnóstwo przeżyć wiąże się z salą balową, gdzie po raz pierwszy zagrałem Koncert skrzypcowy Mendelssohna, a później była „Navarra” na dwoje skrzypiec Sarasatego i wystąpiłem wówczas w duecie z nieżyjącą już niestety, wspaniałą prof. Mariną Jaszwili. Można by jeszcze długo wspominać tamte czasy, ale wracając do majowych Muzycznych Festiwali, wiem, że jest tu wspaniała publiczność łańcucka – czyli ogólnopolska i międzynarodowa, bo przyjeżdżają tu melomani z różnych stron Polski i z zagranicy. Nic w tym dziwnego, bo jest to jeden z najstarszych festiwali muzycznych, z wielkimi tradycjami. Grali tutaj najsławniejsi artyści na świecie i dla nas to wielkie wyróżnienie wystąpić w Łańcucie i dziękujemy serdecznie za to zaproszenie – mówię te słowa w imieniu muzyków Wiedeńskiej Orkiestry Kameralnej i swoim własnym.
Z. S. : Jestem przekonana, że najlepszą reklamą waszego koncertu, był Pana występ na tym Festiwalu, dwa albo trzy lata temu w bardzo kameralnym składzie. Daliście wówczas wspaniały popis dobrej gry.
M. M. : Była wówczas ze mną harfistka Paulina Porazińska i Capella Bydgostiensis. Rzeczywiście, to był piękny koncert i publiczność była tego samego zdania, bo bisy trwały co najmniej pół godziny. Pamiętam także dobrze ten koncert, bo było bardzo gorąco i czuliśmy się tak jak w saunie i jednocześnie w basenie, a jednocześnie jeszcze trzeba grać na instrumencie. Atmosfera w sali balowej była wyjątkowa, chociaż ten upał będziemy pamiętać. Na szczęście w tym roku nie ma upałów i w sali balowej będzie niższa temperatura, a pozostanie jedynie gorąca atmosfera.
Z. S. : Artysta, który prowadzi raczej wędrowny tryb życia – jak Pan to określił „na walizkach”, musi być bardzo zorganizowany, bo to nie tylko przejazdy, czy przeloty, zmiana miejsc, ale również wszystko co potrzebne w walizce trzeba mieć.
M. M. : Myślę, że najważniejszymi rzeczami, które muszą być w walizce, to: jakiś strój koncertowy, chociaż ja nie jestem purystą i równie dobrze mógłbym wystąpić w jakimkolwiek ubraniu, bo tutaj chodzi o tą muzyczną treść, która chcemy przekazać. Bardzo istotną rzeczą jest nawiązanie bliskiego, bezpośredniego kontaktu z publicznością. Prawie każdy artysta ma większą lub mniejszą tremę, szczególnie na początku koncertu, a kontakt z publicznością powoduje uwolnienie od niej. Wracając do walizki – trzeba mieć w niej także jakieś podstawowe leki, wszystkie partytury i nuty, oraz skrzypce, które zawsze mam ze sobą wszędzie. Nawet gdy tylko dyryguję biorę skrzypce, bo granie na nich w wolnych chwilach, jest dla mnie czymś w rodzaju oczyszczenia zupełnego. Dyrygując, czasami osiąga się znakomite rezultaty, ale ponieważ ja wyrosłem z orkiestr, mam tę świadomość, że dyrygent w czasie koncertu jest na ostatnim miejscu. Dyrygent najbardziej potrzebny jest w czasie przygotowań do koncertu. Bo muzyka, niezależnie od wielkości zespołu, który ją gra, polega na wspólnym słuchaniu się nawzajem. Dobre zespoły, dobre orkiestry, potrafią same grać – nie muszą mieć dyrygenta. Potrzebują natomiast medium, które jest w stanie natchnąć je na scenie i czasami, być może, w bardziej skomplikowanych momentach, coś zorganizować. Proszę mi wierzyć, że bycie dyrygentem jest trudne tylko dlatego, że nie zawsze udaje się uzyskać ten ideał, który ma się w głowie, a mając skrzypce w ręce mam na to bezpośredni wpływ. Jeśli nie osiągnę wszystkiego czego bym chciał na skrzypcach – to jestem sam sobie winien, natomiast będąc tylko dyrygentem, różnie to bywa. Czasami są miłe i wspaniałe niespodzianki, kiedy orkiestry zaskakują idealnym wykonaniem i to są najpiękniejsze momenty. Ja uwielbiam te momenty, kiedy orkiestra jest w stanie coś zaproponować, dać od siebie. To jest taka wartość dodana, której towarzyszy uśmiech na twarzy, bo wiem wówczas, że wykonawcy chcą muzykować. Dla mnie to jest bardzo istotne, gdy dyrygent – może nie dyrygent – po prostu kapelmistrz, jest w stanie dobrze pracować z orkiestrą, natchnąć ją, a potem, po prostu dać jej muzykować. Muzyka kameralna, to jest absolutnie słowo klucz, bez względu na skład zespołu. Te wszystkie połączenia, które na wskroś przez orkiestrę przechodzą – od pierwszych skrzypiec do tuby, a czasami z waltorni do oboju, czy gdziekolwiek indziej – jeśli muzycy to słyszą, jeśli są gotowi, żeby to przyjąć, że tak jest i zrozumieć te wszystkie połączenia, działające jak układ krwionośny, który jeśli jest zdrowy i wszystkie naczyńka ze sobą współpracują, to wtedy jest cudownie. Jeśli spojrzymy na wybitnych dyrygentów, który prowadzą fenomenalne zespoły, to tak naprawdę w większości przypadków, oni się po prostu cieszą. Zawsze powtarzam orkiestrom z którymi pracuję, albo gdzie jestem szefem – pamiętajcie jedno, to wy jesteście najważniejsi na scenie i to wy gracie przepiękny koncert, to wy dbacie o swoją jakość, o to aby wszystko co wydobywacie ze swoich instrumentów, nie tylko wam się podobało i publiczności, ale aby was natchnęło do tego, abyście w przyszłości mieli znowu siłę do pracy. Najgorszy w tym zawodzie jest brak ideałów i dążenia do tego, aby być coraz lepszym. Trzeba ciągle pracować i rozwijać się. Ja myślę, że chyba dlatego zacząłem dyrygować. Chciałem lepiej rozumieć muzykę. Dyrygentura sprawiła, ze stałem się nie tylko lepszym skrzypkiem, lepszym muzykiem, ale wiem także jak wiele muszę się jeszcze nauczyć. Ja jestem jeszcze dość młodym człowiekiem, mam dopiero czterdzieści lat - mogę zdradzić, bo jestem mężczyzną. Przede mną wiele lat pracy i cały czas muszę się uczyć i być otwartym na wszystko. Nie mogę też pozwolić, aby dopadła mnie rutyna i dbać o piękno muzyki, która zawsze musi być wyjątkowa i coś musi się w niej dziać, musi przemawiać, opowiadać jakąś historię. Jedynie muzycy wiedzą jak zatrzymać czas, to jest jedyna dziedzina sztuki w której jesteśmy w stanie zrobić z czasem, to co wydaje się być niemożliwe, czyli troszeczkę go sobie zabrać, albo wręcz go wydłużyć. Dać frazie więcej czasu, chociaż jesteśmy ograniczeni metrum i wszystkim co jest zapisane w nutach, a jednak to jest jedyny moment, kiedy czas jest w naszych rękach.
Z. S. : Niewiele mamy teraz czasu, ale proszę mi powiedzieć jeszcze, czy Pana działalność związana jest tylko z muzyką klasyczną?
M. M. : Przede wszystkim, ale…. Ja jestem gotowy na różne ciekawe projekty. Zdarzało mi się już z moją orkiestrą z Myślenic, znaną jako Kameralna Orkiestra „Concertino”, natomiast od kilku miesięcy mamy nową nazwę „Polish Art. Philharmonic” i z tą orkiestrą będziemy debiutowali 25 czerwca w słynnej Złotej Sali Musikverein w Wiedniu, grając między innymi V Symfonię Beethovena. Z tą orkiestrą mieliśmy okazję nagrywać płyty i grać podczas koncertów z takimi muzykami jazzowymi jak Włodek Pawlik czy Randy Brecker, ale również ostatnio graliśmy koncert z U2 w Krakowie. Ja nie uznaję innych podziałów w muzyce - muzyka może być jedynie dobra i zła. Ale do odbioru każdej dobrej muzyki niezbędne jest odpowiednie podstawowe przygotowanie, które powinno być realizowane w przedszkolach i szkołach podstawowych – tam gdzie niestety w ostatnich dwudziestu latach zrezygnowaliśmy z podstawowych przedmiotów, które nie tylko rozwijają wyobraźnie, a także dają poczucie kultury – nie tylko polskiej, ale także europejskiej. Proszę pamiętać, że muzyka klasyczna ma swoje korzenie na tym kontynencie i my powinniśmy ją pielęgnować, nadawać jej nowe kolory, ale to jest część naszej historii, naszego dziedzictwa i wymazanie tego z siatki godzin szkół podstawowych jest absolutnym skandalem. Niektórzy pamiętają czasy, kiedy w szkole były lekcje śpiewu, a śpiew jest to coś naturalnego, dzięki czemu nie tylko wrażliwość muzyczna staje się lepsza, a to daje z kolei możliwość ogólnego rozwoju i poczucie wspólnego działania, wspólnej radości w muzykowaniu. Bez tego, stajemy się głuchym społeczeństwem, które nie dostrzega naszych muzycznych korzeni. Wszyscy, którzy nie słuchają muzyki klasycznej powinni wiedzieć, że najlepsza muzyka pop, czy jakakolwiek inna jest tworzona przez ludzi, którzy są klasycznie wyśmienicie wykształceni i większość tej muzyki jest tworzona na bazie muzyki klasycznej. Bez muzyki klasycznej nie byłoby : Beatlesów, Rolling Stonesów ani zespołu Metallica czy Iron Maiden. Jeśli kogoś to interesuje, to zapraszam do uważnego posłuchania nagrań – jest tam mnóstwo odniesień do muzyki klasycznej. Polecam i wówczas można docenić fakt, że kiedyś pan Mozart i pan Haydn, byli idolami daleko większymi niż jakikolwiek zespół w naszych czasach, chociaż niestety nie zarabiali tak dużo. Wybierajmy to co dobre, szanujmy się nawzajem i dajmy możliwość każdemu, żeby działał w dobry sposób.
Z. S. : Spogląda Pan na zegarek i musimy już kończyć tę rozmowę, bo potrzeba trochę czasu na przygotowanie się do występu.
M. M. : Faktycznie, trzeba jeszcze sprawdzić potrzebne mi nuty, przebrać się i mieć chwilę na wyciszenie się, ale mam nadzieję, że w Łańcucie jeszcze kiedyś się spotkamy.
Z Michaelem Maciaszczykiem rozmawiała Zofia Stopińska 23 maja w Łańcucie.
