Grając musimy tworzyć jeden organizm
Zofia Stopińska: Mam przyjemność przedstawić Państwu Duet fortepianowy „Poème Piano Duo”, który tworzą dwie znakomite pianistki – Olga Anikiej i Katarzyma Makal-Żmuda, związane z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie – Wydziałem Instrumentalno-Pedagogicznym w Białymstoku. Rozmowa została zarejestrowana przed koncertem abonamentowym w Filharmonii Podkarpackiej. Dla mnie gra w duecie fortepianowym wymaga specjalnej umiejętności muzykowania.
Katarzyna Makal-Żmuda: To jest kameralistyka najwyższego lotu, można powiedzieć: kwintesencja kameralistyki, i chyba najtrudniejsza forma fortepianowa.
Olga Anikiej: Dość późno zaczęłyśmy grać w duecie fortepianowym. Wcześniej miałyśmy duże doświadczenie w wykonawstwie muzyki kameralnej, ale z innymi instrumentami i wydawało nam się, że to wszystko od razu będzie świetnie i rzeczywiście na wielu polach rozumiałyśmy się, aczkolwiek okazało się, że gra na dwa fortepiany wymaga troski o detale, których w graniu z innymi instrumentami nie bierze się pod uwagę. Chodzi tu przede wszystkim o rodzaj artykulacji, przeczuwanie początku i zakończenia frazy, bo dzieli nas spora odległość.
K. M. Ż.: Wspólny oddech jest najważniejszy, a jest on przez nas widziany, a nie słyszany. Grając musimy tworzyć jeden organizm. Na szczęście podobnie czujemy muzykę, tak samo frazujemy i dużo rzeczy gramy w sposób naturalny, a resztę musimy wyćwiczyć.
Z. S.: Często się także zdarza, że mają Panie do dyspozycji tylko jeden fortepian.
K. M. Ż.: Tak, zaczynałyśmy od Tańców Moszkowskiego czy Chopina – siadałyśmy wówczas na jednym stołku, rozczytywałyśmy, a po zapoznaniu się z treścią muzyki – grałyśmy.
O. A.: Jednak zawsze czujemy się dużo swobodniej grając na dwóch fortepianach. Nawet utwory pisane na cztery ręce tracą na wyrazie, kiedy drugi pianista nie ma żadnego wpływu na pedalizację. Grając na dwóch fortepianach każda z nas w pełni kształtuje swoją partię instrumentalną, przy jednym fortepianie każda robi, co może, bo nie ma innych możliwości. Ponadto faktura utworów wymaga od nas „akrobatyki”, bo często ręce się krzyżują. Zapewniam, że nie jest to łatwe ani komfortowe.
Z. S.: W bogatym repertuarze „Poème Piano Duo” jest dużo polskiej muzyki i nowej muzyki.
K. M. Ż.: Z wielką radością sięgamy po utwory kompozytorów związanych ze środowiskiem, w którym żyjemy i pracujemy: Białostoczanina Zbigniewa Popielskiego i Jerzego Maksymiuka. Obaj tajniki gry na fortepianie zgłębiali pod kierunkiem prof. Ireny Kirjackiej, a kompozycję studiowali u prof. Kazimierza Sikorskiego. Zbigniew Popielski i Jerzy Maksymiuk przyjaźnili się przez wiele lat i może dlatego ich muzykę łączy „duch słowiański” w wydaniu współczesnym. Są to bardzo wartościowe i piękne utwory, chociaż niezwykle trudne pianistycznie i wymagające technicznie, ale warte grania. Utwory, które zagramy w Rzeszowie, niestety, nie są powszechnie dostępne, ale już niedługo ukaże się wydanie nutowe Wariacji Popielskiego, natomiast Scherzo grandioso na 2 fortepiany Jerzego Maksymiuka zostało skomponowane na VI Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych w Białymstoku i dlatego doskonale ten utwór znamy. Postanowiłyśmy także nagrać na jednej płycie i często zamieszczać w programach naszych koncertów „Wariacje na temat własny” – Zbigniewa Popielskiego i Scherzo grandioso na 2 fortepiany Jerzego Maksymiuka.
Z. S.: Po raz pierwszy są Panie na Podkarpaciu i dlatego chcę, aby opowiedziały Panie o dotychczasowej działalności artystycznej. Pochodzicie z Polski północno-wschodniej i tam są wasze domy.
O. A.: Przyjechałam z Grodna. Studia ukończyłam w białostockiej Filii Akademii Muzycznej Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie fortepianu prof. Witalisa Raczkiewicza. Po studiach rozpoczęłam pracę na tej uczelni. Obecnie jestem adiunktem na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie – Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny w Białymstoku. W czasie studiów doskonaliłam swe umiejętności także pod kierunkiem innych pedagogów – między innymi u prof. Tatiany Szebanowej, prof. Wiktora Mierżanowa w Konserwatorium Moskiewskim, w Akademii Muzycznej w Mińsku na Białorusi. Wiele nauczyłam się także od polskich mistrzów, między innymi od prof. Włodzimierza Obidowicza, prof. Adama Wodnickiego i prof. Jerzego Marchwińskiego. Postanowiłam pozostać w Białymstoku, bo jest to prężnie rozwijający się ośrodek muzyczny. Współpracuję także z Operą Podlaską, z wokalistami i instrumentalistami działającymi w tym środowisku.
K. M. Ż.: Ja jestem rodowitą Białostoczanką, natomiast studiowałam najpierw u prof. Joanny Domańskiej w Akademii Muzycznej w Katowicach, a później w klasie prof. Marka Drewnowskiego w Akademii Muzycznej w Łodzi, natomiast mistrzowskie podyplomowe studia odbyłam w bydgoskiej Akademii Muzycznej u prof. Jerzego Godziszewskiego. W czasie studiów miałam możliwość doskonalić się i także zdobywać doświadczenia w dziedzinie muzyki kameralnej, a także uczestniczyć w wielu kursach i seminariach. Aktualnie mieszkam na Mazurach i pracuję także w Szkole Muzycznej I i II stopnia w Ełku, gdzie prowadzę klasę fortepianu. Jestem prezesem Mazurskiego Stowarzyszenia Muzycznego Camerata, które organizuje Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych w Ełku oraz wiele koncertów i warsztatów. Równolegle pracuję (już od 20-tu lat) na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie – Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny w Białymstoku. W 2014 roku uzyskałam stopień naukowy doktora habilitowanego i aktualnie mam klasę fortepianu solowego, prowadzę wykłady z zakresu muzyki kameralnej oraz pracuję jako pianistka w klasach skrzypiec i altówki. Prowadzę w sumie bardzo wszechstronną działalność. Ostatnio z Olgą gramy dużo muzyki na dwa fortepiany i jest to bardzo ważny, główny nurt mojej działalności artystycznej w tej chwili. Wspólne granie daje nam dużo satysfakcji i radości, ale dużo koncertujemy także towarzysząc innym wykonawcom. Przygotowujemy także kolejną edycję Międzynarodowego Konkursu Duetów Fortepianowych w Białymstoku. Jest to konkurs skierowany do dojrzałych muzyków, którzy nie przekroczyli 35 roku życia. Liczymy na dużą frekwencję, bo przyjeżdżają na ten konkurs zespoły z całego świata. Konkurs odbywa się co trzy lata.
Z. S.: Zaczęły Panie wspólnie grać w 2015 roku i można powiedzieć, że Poème Piano Duo to młody zespół.
K. M. Ż.: Długo przymierzałyśmy się do stworzenia duetu, pomyślałyśmy o zespole kilka lat temu, grając wspólnie Wariacje na temat własny Zbigniewa Popielskiego.
O. A.: Oficjalne powstanie duetu opóźnił mój doktorat, ale ciągle od czasu do czasu grałyśmy utwory na dwa fortepiany.
K. M. Ż.: Utworów w repertuarze ciągle przybywało, a zauważyłyśmy, że jest to bardzo atrakcyjna forma dla publiczności. Jest także sporo miejsc, gdzie możemy tę muzykę uprawiać i jest dużo pięknej, bardzo efektownej muzyki przeznaczonej dla dwóch fortepianów.
Z. S.: Podczas koncertów w Rzeszowie zabrzmiała wyłącznie polska muzyka, bo 9 listopada słuchali duetu uczniowie szkół podstawowych i gimnazjaliści, a koncert abonamentowy odbył się w przeddzień Narodowego Święta Niepodległości. Jak młodzież odbierała utwory, których w większości nie znała?
K. M. Ż.: Odniosłam wrażenie, że z zainteresowaniem i większość repertuaru spodobała się, bo oklaski były gorące.
O. A.: Jestem przekonana, że ci młodzi ludzie od czasu do czasu uczęszczają na koncerty muzyki klasycznej, bo słuchali nas z uwagą.
Z. S.: Mają Panie duży repertuar do zaoferowania publiczności i sporo nowych pomysłów. Możemy polecić uwadze melomanów także płytę kompaktową, która ukazała się niedawno dzięki firmie Acte Préalable.
K. M. Ż.: Jest to faktycznie nowość, bo ukazała się w lipcu tego roku. Połączyłyśmy na niej utwory na fortepian solo i na duet.
O. A.: Oprócz Wariacji na temat własny na 2 fortepiany Zbigniewa Popielskiego i Scherza grandioso na 2 fortepiany ja nagrałam Suitę preludiów na fortepian Kazimierza Serockiego, a Kasia zarejestrowała „Preludia sprzed wieków” i „Co powiedziała mi róża” Zbigniewa Popielskiego – dzieła z różnych okresów twórczości kompozytora. To trudne i wymagające utwory. Zachęcamy do sięgnięcia po tę płytę.
Z. S.: Jestem przekonana, że zechcą Panie na Podkarpacie powracać i prezentować swój szeroki repertuar.
K. M. Ż.: Bardzo chętnie wystąpimy ponownie w Filharmonii Podkarpackiej, ale z przyjemnością zagramy także w mniejszych ośrodkach, w szkołach muzycznych, gdzie są coraz to lepsze instrumenty i sale. Mamy nadzieję, że dzięki koncertom poznamy także piękne Podkarpacie.
Z dr Olgą Anikiej i dr hab. Katarzyną Makal-Żmudą, czyli z Poème Piano Duo rozmawiała Zofia Stopińska 10 listopada w Filharmonii Podkarpackiej.
