Premierowy Król Roger w Operze Bałtyckiej

        Moim gościem jest reżyser, dramaturg i manager - Romuald Wicza-Pokojski. Twórca awangardowy, eksperymentator w obszarze języka i form teatralnych, nastawiony na społeczny wymiar teatru. Ma na swoim koncie ponad trzydzieści realizacji, a współpracował między innymi z teatrami lalek w Toruniu i Olsztynie, Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, Teatrem Polskiego Radia, TVP. Jego spektakle były prezentowane w wielu miejscach na świecie. W 1991 roku założył autorski Teatr Wiczy, legendarny teatr alternatywny, a od 2011 do 2019 roku był dyrektorem naczelnym i artystycznym Miejskiego Teatru Miniatura w Gdańsku, sceny która obecnie jest zaliczana do czołowych teatrów dziecięcych i młodzieżowych w Polsce. W 2017 roku otrzymał brązowy medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Od 2019 roku jest dyrektorem Opery Bałtyckiej w Gdańsku. Romuald Wicza-Pokojski ostatnio godzi obowiązki związane z kierowaniem Operą Bałtycką z przygotowaniem pierwszej w tym sezonie premiery.

        Niełatwo było Panu znaleźć czas na rozmowę, bo przygotowujecie zaplanowaną na 1 października premierę Króla Rogera Karola Szymanowskiego do libretta Jarosława Iwaszkiewicza, a Pan jest reżyserem tej opery. Jak długo trwają przygotowania, od pierwszych założeń do premiery?

        Od momentu kiedy zapada decyzja o tym, żeby zrealizować dany tytuł, do rozpoczęcia prób musi minąć wiele miesięcy, a czasami nawet lat. Z pomysłem realizacji Króla Rogera noszę się już od dawna. Karol Szymanowski, Jarosław Iwaszkiewicz oraz cały klimat młodopolski to jest obszar, który mnie interesuje. Pracujemy nad inscenizacją od dziesięciu miesięcy. Najpierw powstawała koncepcja, później zajmowaliśmy się doborem twórców,. Scenografię zaprojektowała Hanna Wójcikowska-Szymczak, z którą już miałem możliwość współpracować i z którą bardzo dobrze się rozumiemy w działaniach scenicznych. Co dla mnie reżysera ma znaczenie, Hania ma duże doświadczenie w realizacji spektakli operowych. Zaprosiłem też do współpracy bardzo utalentowaną (i dzisiaj wiem, że na długo pozostanie w świecie opery i teatru), mieszkającą i pracującą w Genewie projektantkę mody Magdalenę Brozdę. Stworzenie kostiumów do Króla Rogera będzie jej podwójnym debiutem: operowym i teatralnym. Bardzo ważny jest także na pierwszym etapie wybór osoby, która opracuje muzycznie spektakl. Poprosiłem o to Yaroslava Shemeta. Mam poczucie bezpieczeństwa, że wszystko będzie dobrze przygotowane.

        Mówiąc krótko, postawił Pan na młodych.

        Sam jestem w okresie, kiedy jeszcze bardzo bym chciał mówić, że jestem młody, ale pesel wskazuje wyraźnie, że już raczej przeskoczyłem w wiek dojrzały.

        Jaki będzie Król Roger w Pana reżyserii?. Jak poprowadzi Pan publiczność w świat XII-wiecznej Sycylii czy Syrakuz, w bardzo odległe nam zwyczaje i podejście do religii.

        Przede wszystkim to jest sztuka bliska misterium. Słowo opera pojawia się na początku i na samym końcu partytury. Szymanowski skreśla słowo dramat muzyczny i wstawia wyraz opera. Natomiast dzieło jest bliskie misterium, mało tego – pieśni żałobnej, bo towarzyszymy królowi w czasie jego śmierci. Cały I akt jest według mnie w obyczaju czuwania przy zmarłym. Świat realny zaczyna przenikać się z urojeniami króla i pewnym jego rozrachunkiem ze swoim życiem. I z pytaniem co tak naprawdę jest w naszym życiu ważne?

         Szukał Pan odpowiedzi?

         Oczywiście. Dlaczego po kataklizmie I wojny światowej, w 1918 roku, kiedy przez teren środkowej Ukrainy (gdzie urodził się i mieszkał Karol Szymanowski i gdzie przebywał Jarosław Iwaszkiewicz, który pobierał nauki w Kijowie) przetacza się też rewolucja październikowa, dwóch artystów postanawia stworzyć Króla Rogera? Pomyślałem o kwestii, która jest mi bliska, może też spotęgowana czasem, w którym się właśnie znajdujemy: co tak właściwie stanowi o naszym życiu? Na czym polega człowieczeństwo? Nasz Król Roger na samym końcu rozumie, że sensem jest głębia uczuć, też uczuć najwyższych, miłości do Boga. Odrzuca rzeczy, które wikłają nas w doczesność. Bardzo ważne słowa wypowiada towarzyszący cały czas królowi w jego odchodzeniu mędrzec Edrisi: prześniony sen, stargany łańcuch złud. Łańcuchem złud są konwenanse, idee, które powodują, że mamy spiżową skorupę, a prześniony sen, to jest nasze życie.

         Z pewnością magnesem dla publiczności będzie świetna obsada solistów. Udało się Panu zaprosić znakomitych, znanych i cenionych artystów.

         Bardzo mi zależało, żeby w roli Roksany wystąpiła pani Olga Pasiecznik i cieszę się niezmiernie, że przyjęła zaproszenie. W roli Pasterza wystąpi dwóch śpiewaków Pavlo Tolstoy oraz Andrzej Lampert, który zaśpiewa podczas drugiej premiery. Chcę jeszcze koniecznie powiedzieć o artyście związanym z Operą Bałtycką, który będzie obchodzić swoje 35-lecie na naszej scenie. Jest to baryton Leszek Skrla, który wystąpi jako Roger. Myślę, że kwestia podsumowania 35-ciu lat pracy artystycznej bardzo się wpisuje w nasze rozumienie Króla Rogera.

         W ostatnich latach dzieło cieszy się ogromną popularnością nie tylko w Polsce., Nie jest to natomiast muzyka łatwa w odbiorze i zwykle premiera zostaje entuzjastycznie przyjęta, ale dzieło po kilku – czasem kilkunastu spektaklach schodzi z afisza. Może uda się wprowadzić Króla Rogera do stałego repertuaru Opery Bałtyckiej?

         Bardzo bym sobie i nam życzył, żeby taka właśnie była droga naszego Króla Rogera. Myślę, że na popularność dzieła za naszymi granicami składają się dwa aspekty. Samemu Karolowi Szymanowskiemu bardzo zależało na tym, żeby wpisać się w kulturę europejską. Możemy przeczytać o tym w jego listach i we wspomnieniach o kompozytorze. Drugi aspekt dotyczy samego utworu, który wręcz prowokuje do tego, aby realizatorzy nakładali na niego swoje artystyczne wizje.
         Ja wolałem jednak wczytać się w to, co jest w poezji libretta. Studiowałem też warstwę muzyczną, jej fragmenty tonalne, po których pojawiają się zakłócenia. Chciałem zrozumieć dlaczego tak się dzieje. Zależało mi na tym, żeby odczytać Króla Rogera, a nie do czegokolwiek prowokować. Przy takim podejściu do dzieła pokładam nadzieję, że opera Szymanowskiego pozostanie w naszym repertuarze. Ale prawdę o tym powiedzą nam pierwsze spektakle.

                    Olga Pasiecznik (Roksana) i Romuald Wicza-Pokojski (reżyser), fot K. Mystkowski, KFP, arch. Opery Bałtyckiej

         Kieruje Pan Operą Bałtycką od połowy 2018 roku. Kiedy rozpoczynał Pan pracę na tym stanowisku, stawiał Pan na tematy bliskie młodym ludziom, teatr otwarty dla młodego widza, różnorodny repertuar. Słyszałam również o rozbudowie Waszej siedziby, lub budowie nowego budynku. Co z tych planów można było zrealizować, bo wiadomo, że pandemia miała ogromny wpływ na nasze życie. To nie był dobry czas dla rozwoju kultury i dla artystów.

         Pandemia spowodowała, że wiele działań zostało zatrzymanych. Natomiast cały czas pracujemy nad planami budowy, czy rozbudowy opery. Są to bardzo czasochłonne kwestie, bo trzeba tym tematem zainteresować wiele osób, które są decyzyjne. Potrzebujemy też czasu na zgromadzenie środków na tak ogromne przedsięwzięcie. Nie rezygnujemy jednak z naszych planów. Wpisują się one w tradycję Opery Bałtyckiej, która zawsze miała bardzo progresywny charakter. Natomiast sama pandemia spowodowała refleksję, że na razie powinniśmy bardziej skupić się na odbudowaniu naszej publiczności, aniżeli jej poszerzaniu. Dlatego w programie zaczęły się pojawiać tytuły z głównego nurtu operowego: Aida Giuseppe Verdiego czy Madame Butterfly Giacomo Pucciniego.

         Teatr Operowy wymaga dużych środków finansowych, a dyrektor musi o nie zabiegać na różne sposoby. Nie jest to łatwe zadanie, nawet w tak prężnych ośrodkach jak Gdańsk, chociaż na przykład na Podkarpaciu byłoby zapewne jeszcze trudniej.

         Nie wiem gdzie jest łatwiej. Wiem natomiast, że droga do mecenasów nie jest usłana różami. Dotarcie do odpowiednich osób jest wynikiem wielu rozmów, negocjacji i zachęcania. Opera nie jest popularnym nurtem muzyki i nie może rywalizować w staraniach o pozyskanie środków z działaniami w dziedzinie muzyki rozrywkowej. Wielkie firmy, mimo iż mają swoje misje, wcześniej czy później zaczynają stawiać pytania: jak to się przełoży na popularność, na sprzedaż? Mam tylko nadzieję, że ten stan rzeczy zacznie ulegać zmianie. Opera Bałtycka ma jednego organizatora, a mianowicie Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego. Pracujemy nad wsparciem naszych działań przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pojawia nadzieja, że to będzie w przyszłym sezonie.

         Jest Pan reżyserem i dramaturgiem z ogromnym dorobkiem. Czy będąc dyrektorem Opery Bałtyckiej musiał Pan zrezygnować, albo mocno ograniczyć tę współpracę z innymi teatrami?

         Pracuję nad tym, aby znaleźć miejsce na realizacje artystyczne poza operą. Aktualnie, gdybym miał to określić procentowo, to może 5 procent mojego czasu pozostaje mi na działalność artystyczną. Musiałem ją mocno zredukować, bo zarządzanie tak dużą instytucją artystyczną, w której pracują trzy zespoły: orkiestra, balet i chór, pochłania mnie całkowicie.

         Co pojawi się na deskach Opery Bałtyckiej w tym sezonie?

         O pierwszej premierze już rozmawialiśmy i będzie to Król Roger. Zaplanowana jest na 1 października w Międzynarodowym Dzień Muzyki. W grudniu zapraszamy na premierę baletową Don Kichota w choreografii związanych z nami artystów, czyli Wojciecha Warszawskiego i Izabeli Sokołowskiej-Boulton. W maju zaprosiłem do wyreżyserowania Księżniczki czardasza Imre Kálmána artystę z Gdańska Jerzego Snakowskiego. Bardzo liczę na ten spektakl, na radość jaka może z niego płynąć dla nas wszystkich. Mam nadzieję, że Jerzy będzie mógł dać upust swojej wyobraźni na temat Księżniczki czardasza.

         Na widowni Opery Bałtyckiej często zasiadają nie tylko mieszkańcy Gdańska, czy Trójmiasta. To są również turyści i osoby odwiedzające Wasze miasto w celach zawodowych.

         To prawda. Mamy dla nich bogatą ofertę. Zapraszamy między innymi na: Aidę Giuseppe Verdiego, Madame Butterfly Giacomo Pucciniego, Cyrulika sewilskiego Gioacchino Rossiniego. To są tytuły operowe, które od dawna są w naszym repertuarze. Z baletowych tytułów po dwóch latach wznawiamy Giselle oraz przez cały czas utrzymujemy w repertuarze, cieszący się bardzo dużym powodzeniem, Sen nocy letniej. Liczymy, że uda nam się odbudować przynajmniej taką widownie, jaką mieliśmy przed pandemią.

         Szczerze Wam życzę, żeby te plany się spełniły, a Panu życzę dużo czasu na własną działalność artystyczną.

         Proszę mocno trzymać za to kciuki i serdecznie zapraszam wszystkich do Opery Bałtyckiej.

Zofia Stopińska