Jubileuszowe Salezjańskie Lato - „Między Wschodem a Zachodem”
Od 1 do 20 sierpnia 2020 roku odbywa się XX Międzynarodowy Przemyski Festiwal Salezjańskie Lato. W dniu inauguracji rozmawiam z Panem Tomaszem Ślusarczykiem, dyrektorem artystycznym tej imprezy. Tegoroczna edycja jest bardzo bogata w recitale, koncerty kameralne i nie tylko.
- Dwadzieścia lat to już tradycja. Festiwal całkowicie wydoroślał i chcemy nasz jubileusz zaakcentować dużą ilością różnych koncertów.
Ktoś może powiedzieć, że dobór programu jest przypadkowy. Może tak było na początku, ale później już każda edycja odnosiła się do określonej symboliki, do konkretnego znaczenia.
Inspiracją do powstania Festiwalu Salezjańskie Lato była Salezjańska Szkoła Organistowska oraz twórczość i cały dorobek dydaktyczno-naukowy, który tworzyli w Przemyślu salezjanie.
Od samego początku zastanawialiśmy się, jak pokazać tę muzykę i jak wrócić do korzeni.
Pierwszym utworem, który zabrzmiał na Festiwalu. była Toccata i fuga d-moll Jana Sebastiana Bacha. To był nasz hołd dla największego twórcy. Zawsze staraliśmy się, aby jeden z pierwszych koncertów kolejnych edycji dedykowany był Janowi Sebastianowi Bachowi. Tak też jest dzisiaj, bo rozpoczyna dwudziesty Festiwal monumentalna Toccata, Adagio i Fuga C-dur BWV 564.
Pokażemy na tegorocznym Festiwalu nowo odkryte dzieła, ale jubileuszowa edycja ma przede wszystkim za zadanie odnieść się także do całej perspektywy wszystkich minionych edycji.
Przypomnimy prezentowane już dzieła, które mają związek z Przemyślem i najbliższym regionem. Nie zabraknie też dzieł Marcina Leopolity, Sebastiana z Felsztyna i innych twórców. Te utwory wprawdzie nie zostały skomponowane w Przemyślu, ale zostały zdeponowane w przemyskim archiwum kapeli Franciszkanów – w słynnym katalogu przemyskim, w którym, spośród wielu dzieł kompozytorów wczesnego polskiego baroku, są utwory Adama Jarzębskiego, Marcina Mielczewskiego czy Bartłomieja Pękiela.
Może Pan powiedzieć o nowo odkrytych dziełach, które w tym roku zabrzmią i o koncertach, podczas których zabrzmi muzyka cerkiewna?
- Niezwykle ciekawym będzie koncert, podczas którego zaprezentowane zostaną nowo odkryte dzieła z archiwum Opactwa SS. Benedyktynek w Przemyślu i w Jarosławiu.
Nie zabraknie też muzyki cerkiewnej. Po raz kolejny zabrzmi, w innej już odmianie, najstarszy znany rękopis pochodzący z Podkarpacia. Jest to tak zwany Irmołogion Przemyski. Księga powstała na początku XVII wieku, ale zawiera muzykę, którą z kolei Iwan Kańczucki (mnich klasztoru w Przemyślu), skomponował na zamówienie króla polskiego, napisał dla polskiego biskupa prawosławnego.
Niektórzy naukowcy doszukiwali się tutaj śpiewów kijowskich, bułgarskich, ale ostatecznie udało się zidentyfikować ten śpiew i faktycznie pochodzi on z Grecji, z góry Atos. Jest to melodia z XIII wieku i zarazem najstarszy rękopis muzyczny naszego regionu.
W ciągu ostatnich dni kilkakrotnie widziałam krótki film, promujący dorobek poprzednich edycji Salezjańskiego Lata.
- W tym roku udało nam się wyprodukować krótki film promocyjny. Miał być dłuższy, ale z uwagi na panującą pandemię i całą sytuację z tym związaną oraz niepewność finansową, nie podjęliśmy się tego zadania.
Ponieważ promowany jest festiwal muzyczny, to muzyka w tym filmie ma duże znaczenie. Skomponował ją Piotr Komorowski, znakomity muzyk piszący muzykę filmową, a temat zaczerpnął z fragmentu wymienionego przed chwilą fragmentu Irmołogionu Przemyskiego.
Odbędzie się w tym roku siedemnaście koncertów, a wszelkie informacje dotyczące miejsc, wykonawców i programów znaleźć można na afiszach.
- Informacje znajdą Państwo także na stronach internetowych Parafii Salezjanów oraz Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki „Zamek”, które od lat organizuje nasze koncerty.
Zaprosił Pan znakomitych wykonawców, a część z nich pochodzi z naszego regionu, a już są artystami znanymi i cenionymi w świecie muzyki.
- Ta tradycja przyświeca nam od początku. Z różnych powodów nie udało się zaprosić wszystkich, ale najważniejszym powodem były nasze możliwości finansowe.
Planowaliśmy, że zorganizujemy 20 koncertów na 20-lecie Festiwalu w 2020 roku, ale tylko na 17 stać nas było.
Podczas dwóch koncertów wystąpi pani profesor Lilanna Stawarz, rodowita Przemyślanka, znakomita klawesynistka. Podczas jednego koncertu poprowadzi orkiestrę kameralną, w drugim wśród wykonawców znajdzie się pani Iwona Lubowicz, świetna sopranistka, która także pochodzi z Podkarpacia. Wystąpi także pan Daniel Prajzner, bardzo dobry organista, który zatrudniony jest w Katedrze Organów w Akademii Muzycznej w Krakowie, a od ubiegłego roku pełni funkcję wicedyrektora Międzyuczelnianego Instytutu Muzyki Kościelnej. W składzie świetnego Airis Quartet gra Przemyślanka – skrzypaczka Grażyna Zubik.
Z Przemyślem związany jest także młody organista Artur Szczerbinin, który wykona partie continuo podczas jednego z koncertów.
Pan także wystąpi w roli dyrygenta albo grać Pan będzie na trąbce. Trudno, abyśmy omawiali programy wszystkich koncertów, ale pewnie są takie, które szczególnie Pan poleca.
- Niezwykle ciekawy koncert odbędzie się 19 sierpnia w Archikatedrze greckokatolickiej. Bardzo cieszę się z wieloletniej współpracy z greckokatolicką Parafią Archikatedralną w Przemyślu. Wszystko rozpoczęło się, jak proboszczem tej Parafii był dzisiejszy Metropolita Przemysko-Warszawski Ksiądz Arcybiskup dr Eugeniusz Popowicz. Udało się w tej świątyni zorganizować wiele ciekawych koncertów. 19 sierpnia tego roku, oprócz chóru krakowskiego, wystąpią także dwa rodzime zespoły - Chór Archikatedralny i zespół wokalny Krajka. Podczas tego koncertu będziemy mogli po raz pierwszy usłyszeć niedawno odkrytą Wieczernię, czyli Nieszpory Tomasza Szewerowskiego, bazylianina związanego z Wilnem, Lwowem i Kijowem. Pod koniec XVII wieku Szewerowski był znanym i cenionym kompozytorem, tworzącym muzykę w dwóch tradycjach – wschodnią i zachodnią. Ta działalność kojarzy się z tytułem wiodącym naszego Festiwalu: „Między Wschodem a Zachodem”.
Myślę, że będzie to niezwykły wieczór choćby dlatego, że po ponad 350. latach zabrzmi muzyka Tomasza Szewerowskiego.
Zwróciłam uwagę na przedziwne koło, które w tym roku znajduje się na plakacie, folderach festiwalowych i innych materiałach reklamowych Salezjańskiego Lata.
- Jest to koło muzyki ze słynnego traktatu „Gramatyka muzyczna” Mikołaja Dyleckiego. Pierwsze wydanie tego traktatu pojawiło się w połowie XVII wieku w Wilnie w języku polskim. To była pierwsza pozycja traktująca o sposobie komponowania, retoryce, symbolice i harmonii w historii naszej muzyki.
Dylecki bardzo świadomie podchodził do kwestii symbolicznej. Koło jest doskonałą figurą. Koło się nie kończy tak samo, jak muzyka. Koło cały czas obraca się tak jak sfery niebieskie. W ówczesnej tradycji i pojmowaniu świata, nawiązywano do teorii muzyki sfer. Nasza ziemska muzyka – musica humana, odzwierciedlała boską harmonię – harmonię sfer. Symbolem jest koło muzyki, które posiada wszystkie tryby z ówczesnymi praktykami wykonawczymi i pojmowania muzyki.
Mikołaj Dylecki nie był związany z Przemyślem, ale jego utwory zamieszczane były w programach festiwalowych koncertów, ponieważ jego sztuka odzwierciedlała to, co u nas w tamtych czasach powstawało. Dlatego koło Mikołaja Dyleckiego jest symbolem tegorocznego Festiwalu.
Jest to także zapowiedź tego, co będzie się u nas działo w przyszłości. Jestem przekonany, że należy utrzymać taki rodzaj prezentowania sztuki na naszym Festiwalu – „Między Wschodem a Zachodem”.
Życzę organizatorom, aby jubileuszowa edycja Festiwalu przebiegła zgodnie z planami. Aby publiczność mogła słuchać wykonawców na żywo, oczywiście przy zachowaniu wszystkich obostrzeń związanych z pandemią.
- Dbamy o to, a ogromne wsparcie mamy ze strony Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki „Zamek”, którym kieruje pani Renata Nowakowska. Wspólnie z tą placówką organizujemy Salezjańskie Lato chyba od początku.
Festiwal odbywa się dzięki hojnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytutu Muzyki i Tańca. Otrzymaliśmy także dofinansowanie z budżetu Województwa Podkarpackiego oraz z budżetu Gminy Miejskiej Przemyśl. W tym roku znacząco do naszej organizacji włączyli się i udzielili nam wsparcia Parafia Salezjanów w Przemyślu i Salezjanie Inspektoria Krakowska.
Serdecznie zapraszam na koncerty XX Międzynarodowego Przemyskiego Festiwalu Salezjańskie Lato.
Zofia Stopińska
Na zdjęciu Tomasz Ślusarczyk, dyrektor artystyczny Festiwalu Salezjańskie Lato, znakomity trębacz i pedagog.
