Spotkanie w salonie muzycznym w Stalowej Woli
Zofia Stopińska: Z Panem Arturem Jaroniem, świetnym pianistą, pedagogiem i organizatorem życia muzycznego, planowałam się spotkać kilka tygodni temu w Mielcu, ale nie mogłam wówczas pojechać na koncert, nie spotkaliśmy się także podczas XIV Międzynarodowego Forum Pianistycznego „Bieszczady bez granic” w Sanoku. Trzecie spotkanie doszło do skutku i w sobotni wieczór jesteśmy w Stalowej Woli w salonie muzycznym w domu pani Magdaleny Pamuły.
Artur Jaroń: Cieszę się, że możemy się po raz kolejny spotkać. Ostatnio rozmawialiśmy w Rzeszowie, kiedy w Filharmonii Podkarpackiej grałem utwory George’a Gershwina z orkiestrą.
Dzisiejszy wieczór i Stalowa Wola to czas i miejsce łączące kilka światów w jednym, bo tutaj w 1992 roku poznałem panią dyrektor Magdalenę Pamułę, kiedy przyjechałem z Orkiestrą Filharmonii Świętokrzyskiej i zmieściliśmy się z dużą orkiestrą w sali Państwowej Szkoły Muzycznej przed jej remontem. Pamiętam, że to było duże wyzwanie, zakończone sukcesem, natomiast od 1996 roku, ulegając czarowi Dyrekcji Szkoły Muzycznej, miałem przyjemność przez dziewięć lat pracować pod wspaniałymi skrzydłami mentorki i opiekunki – czyli pani Magdaleny Pamuły.
Można śmiało powiedzieć, że nasza współpraca zaczęła się już w 1992 roku, bo kilkakrotnie gościłem w Stalowej Woli z koncertami, a później zaprosiłem swojego guru, mentora prof. Anatolija Kardaszewa, którego poznałem w Odessie w 1992 roku z rekomendacji wybitnego pianisty Aleksieja Botwinowa, który później również wielokrotnie gościł w Stalowej Woli. Byłem wówczas jeszcze dość młody i cały czas szukałem inspiracji, aby doskonalić swój warsztat pianistyczny, swoje horyzonty. Po koncercie, który miałem w Filharmonii w Odessie w listopadzie 1991 roku, Aleksiej Botwinow powiedział mi, że jego profesorem był Anatolij Kardaszew i doradził mi, żeby się z nim spotkać, bo z pewnością dostanę wszystko, czego oczekuję.
Miałem już wówczas kontakty z prof. Wierą Gronostajewą, która reprezentuje typowo rosyjską szkołę pianistyczną, a studiowałem w Krakowie u prof. Ireny Sijałowej-Vogel, która była aspirantką Harry’ego Neuhausa i cały czas wokół tej szkoły pianistycznej się obracałem.
W osobie prof. Anatolija Kardaszewa znalazłem nie tylko doskonałego pedagoga, ale również fantastycznego przyjaciela, można nawet powiedzieć, że był dla mnie drugim ojcem.
Dzisiejszy wieczór poświęcony jest pamięci prof. Anatolija Kardaszewa.
- Często nam się wydaje, że ludzie nam bliscy zawsze są. Profesor zawsze był, chociaż miał dużo kłopotów ze zdrowiem, nawet 10 lat temu wszyscy myśleli, że już nas opuści, a on walczył dzielnie, nie poddawał się i przez ostatnie lata rzeczywiście bardzo dbał o siebie i wszystko wskazywało na to, że jest w doskonałej formie. Rozmawiałem z Profesorem 5 grudnia 2018 roku, w dniu Jego 85. urodzin i byłem przekonany, że jeszcze długo będzie z nami. W tym wieku zdarza się jednak, że Pan Bóg gasi świeczkę jednym pociągnięciem. Profesor położył się spać i już się nie obudził. Zostawił po sobie całe pokolenia pianistów.
Dzięki temu, że miałem szczęście go poznać i wielokrotnie gościł w Stalowej Woli jako konsultant, jako członek jury Międzynarodowego Konkursu im. Janiny Garści, i tutaj „ogrywaliśmy” razem koncerty na dwa fortepiany, które przygotowywałem pod Jego kierunkiem, a tych koncertów było, jak policzyłem, około 20.
Mogę powiedzieć, że w moim dorosłym pianistycznym życiu Profesor pełnił bardzo ważną rolę, ponieważ od strony czysto warsztatowej postawił moją pianistykę na światowym poziomie i dzięki niemu zrozumiałem, jak uczyć. Teraz to wszystko przekłada się na moich uczniów. Zawsze jak rozwiązujemy z uczniami jakieś problemy, czy jak słucham ich gry, albo sam jestem tuż po koncercie, myślę, co by powiedział Profesor, na co by zwrócił uwagę.
Był człowiekiem, który nie lubił kompromisów, mówił to, co myśli od razu, a kiedy nic nie mówił, to wiedziałem, że nie jest dobrze i muszę się starać. Kiedy wydawało mi się, że jest dobrze, to on mówił zazwyczaj – „jak zagrasz to 20 razy pod rząd i nie pomylisz się, wszystko będzie tak jak trzeba, to możesz wtedy powiedzieć, że umiesz ten utwór”. Jakby nigdy nie było dość tej pracy.
Profesor Anatolij Kardaszew należał do osób niezwykle skromnych. Można powiedzieć, że jego działalność koncertowa jako pianisty była w pewnym sensie na marginesie jego działalności pedagogicznej. Był niezwykle cenionym pedagogiem Konserwatorium Odesskiego i często spędzał tam całe dnie siedem dni w tygodniu. Żył tą pracą i gdyby mu ktoś nie pozwolił uczyć, to byłoby to największe dla niego nieszczęście.
Swoją pasja zarażał swoich uczniów. Pewnie dlatego również ja nie traktuję zawodu muzyka jako pracy, a jako pasję.
Cieszę się, że mamy, jak ja to mówię, pełne koło kwintowe, bo jednym z moich wychowanków w Stalowej Woli jest Jacek Ciołczyk, który tutaj poznał Profesora podczas warsztatów i skończył w jego klasie Akademię Muzyczną w Odessie, a dzisiaj razem pracujemy w Kielcach.
Udało mi się namówić mojego wychowanka, żeby podjął pracę w szkole, którą od 15-tu lat kieruję i jest niezwykle lubianym, cenionym pedagogiem i akompaniatorem.
Życie nie pozwoliło mi być na pogrzebie prof. Anatolija Kordaszewa, ale pojechał Jacek i reprezentował całe środowisko.
Dzisiaj wspominamy Profesora z wielkim wzruszeniem.
Jest z nami wyśmienita pianistka Tatiana Szewczenko, także bardzo blisko z Profesorem związana.
- Kiedy dzisiaj jechaliśmy do Stalowej Woli, Tatiana wyznała mi, że z Profesorem znali się bardzo dobrze 50 lat. To był związek bardzo uczuciowo, merytorycznie, duchowy, bo oprócz tego, że pani prof. Tatiana Szewczenko jest doskonałym pedagogiem i pianistka koncertującą – to Profesor zawsze był dla niej guru – tak samo jak dla nas wszystkich. Zawsze dla nas liczyło się ostatnie zdanie prof. Kardaszewa.
Przyznam się, że ulegałam panującej w środowisku muzycznym opinii, że jest Pan wybitnym specjalistą w kreacjach utworów fortepianowych George’a Gershwina. Po dzisiejszym koncercie uważam, że byłam w błędzie.
- Debussy to jest moja miłość. Zadecydował o tym przypadek, bo lubiłem jego muzykę już będąc uczniem szkoły muzycznej II stopnia, dzięki wycieczkom do Warszawy i Krakowa. Już wtedy moim ulubionym miejscem była księgarnia nutowa przy ulicy Nowy Świat albo na krakowskim Rynku. Kiedy dotykałem nut z utworami Debussy’ego czy Brahmsa, bardzo to przeżywałem. Podobnie było podczas studiów i to mi pozostało, bo później często zamawiałam nuty wartości nawet tysiąca złotych i później wielkie paczki przesyłano mi do domu. Dzisiaj mam poważną bibliotekę nutową i książkową również. Ja po prostu tym żyłem, to była moja pasja i do dzisiaj mi to pozostało.
Jedną z takich ciekawostek była Fantazja na fortepian i orkiestrę Claude Debussy’ego, którą kupiłem w wydaniu Petersa. Było to bodajże w 1986 roku i kiedy w 1988 roku kończyłem studia w Krakowie, zastanawialiśmy się nad repertuarem na dyplom. Postanowiłem sięgnąć po coś, o czym w Krakowie nikt jeszcze nie pisał. Byłem już po lekturze książki „Światło księżyca” – troszkę z pogranicza beletrystyki i muzyki oraz fachowej książki o Debussym. Zacząłem słuchać jego muzyki, która mnie zafascynowała i napisałem pracę, jak ja widzę tę Fantazję, chociaż nie miałem jej jeszcze w repertuarze i nie znałem jej z nagrań, ale dokonałem dokładnej analizy utworu, posługując się jedynie wyobraźnią. Okazuje się, że taka kolejność – najpierw usłyszenie utworu w wyobraźni, sprawdza się. W obecnych czasach trudno to robić, bo prawie wszystko zostało już nagrane, często wiele razy.
Pierwszym wykonawcą partii solowej Fantazji Debussy’ego, którego nagranie usłyszałem, był Aldo Chiccolini i okazało się, że intuicja mnie nie zawiodła. Do dzisiaj uważam, że to jest najlepszy odtwórca tego utworu. Mam inne nagrania, ale one do mnie nie przemawiają tak, jak to z Aldo Chiccolinim – niezwykle świeże i pełne radości.
Pracowałem później nad tą Fantazją wspólnie z prof. Kardeszewem i wiele się jeszcze o tym utworze dowiedziałem. To jest miara jego geniuszu. Taki był system pracy z Profesorem, że nie wychodzi się na scenę, jeśli się nie zna swoich możliwości.
Jeśli tylko mam taką szansę, to korzystam z wieloletniej przyjaźni z panią Tatianą Szewczenko i gramy wspólnie sporo koncertów, m.in. „Karnawał zwierząt” czy Koncerty Bacha.
Pracując z uczniami także staram się ich tak przygotować, aby jak najwięcej grali. Nieważne jest gdzie, nieważne jest, na jakim instrumencie i nieważne dla jakiej publiczności. Zawsze mamy ten sam cel – zmierzyć się z ideałem dzieła. Występy przed publicznością sprawiają, że kolejna interpretacja jest zawsze bogatsza, pełniejsza.
Wiem, że wkrótce wykona Pan tę Fantazję z Orkiestrą Filharmonii w Koszycach, ale nie wiem, czy będę się mogła wybrać na ten koncert, chociaż chętnie bym posłuchała tego utworu z orkiestrą.
- Może kiedyś się uda mi się wykonać ją z orkiestrą Filharmonii Podkarpackiej. Dzisiaj ta fantazja pojawiła się nie tylko dlatego, że mam ją wykonać w Koszycach, ale także ze względu na wspomnienie o prof. Kardeszewie, którego niezwykle cenię i wiele mu zawdzięczam. Pamiętam, jak pracowaliśmy nad III i później V Koncertem fortepianowym Beethovena, Rapsodią i Koncertem fortepianowym Gershwina, Wariacjami symfonicznymi Cesara Francka, Koncertem g-moll Saint Saënsa, Koncertem f-moll Chopina, Koncertem a-moll Griega, I Koncertem Szostakowicza – bardzo dużo było tych utworów.
Kiedy byłem młodszy i nie pełniłem obowiązków dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Kielcach, to mogłem sobie pozwolić na wyjazdy do Odessy i czasami siedziałem tam nawet po trzy tygodnie pracując nad repertuarem. Wszystko, nad czym pracowałem z Profesorem, wykonywałem na scenie wielokrotnie i w różnych krajach.
Profesor nigdy nie mówił mi tego wprost, ale pani Tatiana wielokrotnie słyszała pochwały pod moim adresem, i często powtarzał, że wysoko ceni moją osobę. Ubolewał, że podejmuję się wielu różnych działań, bo gdybym ćwiczył po kilka godzin dziennie więcej, byłbym w zupełnie innym miejscu.
Odbywało się to z pewnością kosztem rodziny.
- To prawda, żona zostawała wtedy sama z dziećmi, ale moja żona jest bardzo wyrozumiała i wiedziała, że gdyby mi zabroniła mojej wielkiej pasji, jaką jest muzyka, byłbym bardzo nieszczęśliwym człowiekiem. Dzięki temu, że miałem takie domowe zaplecze, mogłem zrealizować wiele ciekawych pomysłów
Powróćmy jeszcze do dzisiejszego wieczoru, który nie zakończył się na wykonaniu Fantazji Debussy’ego.
- W Fantazji pani Tatiana Szewczenko wykonywała partie całej orkiestry na stojącym obok fortepianu pianinie. Później graliśmy utwory na fortepian solo. Pani Tatiana Szewczenko wykonała jeszcze „Sztuczne ognie” Claude Debussy’ego i „Melodię” Myroslawa Skoryka, a ja zakończyłem Sarabandą Paderewskiego, którą Profesor Kardaszew bardzo lubił i ten utwór był bardzo stosownym finałem części muzycznej.
Kiedy można się wybrać na Pana koncert do Koszyc?
- Gram tam 14 marca 2019 roku, z bardzo dobrą orkiestrą z Koszyc pod batutą dyrygenta z Pragi. W Koszycach jest cudowna sala i doskonały fortepian. Trochę podobna do rzeszowskiej, bo ja bardzo lubię Filharmonię Podkarpacką. Są miejsca, w których nie czuję się tak dobrze, jak w Rzeszowie i Koszycach. Moim marzeniem jest zagrać tę Fantazję z Filharmonią Podkarpacką, a wcześniej, bo na początku czerwca może wykonam ją w Białymstoku. Spróbuję namówić dyrektora Błaszczyka, aby zamienić Koncert Saint-Saënsa na Fantazję Claude Debussy’ego, bo myślę, że dla publiczności będzie to dużo ciekawsze.
Wspomnieliśmy już, że jest Pan dyrektorem Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Kielcach, ale w tych miesiącach kończy Pan już przygotowania związane z kolejną edycją Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego im. Krystyny Jamroz w Busku-Zdroju.
- Tak, to już będzie 25-ta edycja – można powiedzieć: dzieło życia. Wracając do sylwetki prof. Anatolija Kordaszewa, którego wspominamy, chcę powiedzieć, że również występował w duecie z Tatianą Szewczenko podczas jednej z edycji, ale też wielokrotnie był gościem i wiem, że spędził w Busku-Zdroju bardzo szczęśliwe chwile swojego życia.
Mam nadzieję, że w tym roku wszystko się uda „dopiąć” tak, jak sobie zaplanowałem. Pragnę, aby wystąpili: Mischa Maisky, Aleksandra Kurzak, Małgorzata Walewska, Tomasz Konieczny, Arnold Rutkowski, Wiesław Ochman, Konstanty Andrzej Kulka, Tomasz Strahl i kilka dobrych orkiestr, jak Sinfonia Iuventus, Sinfonietta Cracovia i liczę, że Finał odbędzie się z udziałem Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Podkarpackiej.
Specjalnym gościem Festiwalu i Szkoły Muzycznej w Busku Zdroju będzie Maestro Krzysztof Penderecki, który będzie miał swój wieczór jubileuszowy.
Mam nadzieję, że uda się to wszystko zrealizować.
Czeka mnie jeszcze, tak jak każdego menedżera festiwalu, trochę „żebractwa” u sponsorów, ale mam nadzieję, że z okazji jubileuszu będą trochę hojniejsi.
Festiwal trwać będzie od 28 czerwca do 7 lipca. Będzie dużo pięknych wydarzeń i koncertów nie tylko z gatunku muzyki klasycznej, ale też troszkę jazzu oraz zawsze wzruszający szerokie grono publiczności Zespół Pieśni i Tańca „Mazowsze”, a dla wielbicieli rozrywki planujemy koncert Edyty Górniak.
Busko-Zdrój jest coraz piękniejsze, bardzo pięknie się rozwija, rozwija się także sąsiedni Solec-Zdrój, luksusowych hoteli przybywa, poprawia się standard usług, a nasza oferta kulturalna jest także na wysokim poziomie.
Spotkamy się na przełomie czerwca i lipca w Busku-Zdroju. Bardzo Panu i Pani Tatianie Szewczenko dziękuję za ten przepiękny, pełen niepowtarzalnych wzruszeń wieczór w kameralnym gronie w gościnnych progach salonu muzycznego pani Magdaleny Pamuły.
- Ja także bardzo dziękuję. Cieszę się, że zostanie ślad tego pięknego wieczoru i również postaci, która może nie wszystkim jest bliska, ale jest kilka miejsc w Polsce, gdzie osoba prof. Anatolija Kordaszewa odcisnęła swoje piętno. Są to przede wszystkim Kielce i Stalowa Wola. Po tych, którzy odeszli, pozostają wspomnienia, ale pozostają też uczniowie. Profesor nie odszedł całkiem, bo pozostało wielu jego wychowanków, między innymi ja i moi uczniowie.
Oby takich salonów, jak ten, było więcej, bo w dzisiejszych czasach prawie ich nie ma. Ja innego na Podkarpaciu nie znam.
- To bardzo rzadkie zjawisko, ale okazuje się, że warto w dzisiejszych czasach wrócić do takiej formy kameralnego wykonywania muzyki.
Z Panem Arturem Jaroniem, znakomitym pianistą, pedagogiem i organizatorem życia muzycznego rozmawiała Zofia Stopińska 23 lutego 2019 roku w Stalowej Woli.
