Bach, Beethoven i Karłowicz

Zofia Stopińska : Wielu z Państwa uda się jutro wieczorem do Filharmonii Podkarpackiej, gdzie, jak zwykle o 19.00 rozpocznie się koncert abonamentowy, który zatytułowany został „W drodze do odrodzenia”. Wcześniej mają Państwo okazję poznać artystę, który od poniedziałku pracuje z Orkiestrą Filharmonii Podkarpackiej i przygotowuje koncert, a jutro stanie za pulpitem dyrygenckim. To pan Dawid Runtz – jeden z czołowych polskich dyrygentów młodego pokolenia.  Rozpoczynamy od pytania o program koncertu, który będzie bardzo różnorodny mówiąc ogólnie.

Dawid Runtz : Rzeczywiście, program jest zróżnicowany. W pierwszej części koncertu wykonamy utwory, które powstały w epoce baroku i klasycyzmu. Uznana węgierska flecistka – Livia Duleba, zaproponowała Koncert fletowy G – dur – Carla Philippa Emanuela Bacha. Pomyślałem, że dobrze będzie zaproponować dojrzały utwór wpisujący się w konwencję klasyczną i tak wybrałem Uwerturę Leonora III op. 72 Ludwiga van Beethovena. Ten utwór jest mi szczególnie bliski, ponieważ w 2014 roku, na egzaminie wieńczącym studia licencjackie na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, dyrygowałem Polską Orkiestrą Radiową i wykonaliśmy właśnie tę uwerturę. Cieszę się, że tym razem wykonam Leonorę III z Orkiestrą Filharmonii Podkarpackiej.

Z. S. : Drugą część wieczoru wypełni Symfonia „Odrodzenie” e-moll op. 7 Mieczysława Karłowicza. Po utwory tego wspaniałego kompozytora dyrygenci sięgają niezbyt często, a ta symfonia jest właściwie nieznana.

D. R. : Wielka szkoda, że Karłowicz tak wcześnie odszedł, bo ja jestem głęboko przekonany, że gdyby dożył dojrzałego wieku, to mógłby zdecydowanie wyprzedzić kompozytorów tego okresu. Symfonia „Odrodzenie” też nie znalazła się przypadkiem w repertuarze tego koncertu. Utwór ten poznałem w ubiegłym roku. Kiedy otworzyłem partyturę i przeczytałem, że Karłowicz skomponował tę symfonię w wieku 24 lat, czyli w moim wieku, to od razu ten utwór pokochałem. Byłem tak bardzo zaciekawiony i zafascynowany tym, jak mój rówieśnik ponad sto lat temu komponował muzykę, że przestudiowałem dokładnie partyturę i postanowiłem zadyrygować tym utworem możliwie jak najszybciej. Taka możliwość pojawiła się w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie. Myślę, że Symfonia „Odrodzenie”, jest pomijana dlatego, że jest to wczesne dzieło Karłowicza i zarazem pierwszy jego utwór symfoniczny. Znane są poematy symfoniczne – dzieła doskonałe pod względem formy i instrumentacji, ale Symfonia „Odrodzenie” ma taką głębię i różne pomysły instrumentacyjne, że zasługuje również na nasze uznanie. Mieczysław Karłowicz, kiedy komponował swoje pierwsze symfoniczne dzieło, zafascynowany był symfoniami Piotra Czajkowskiego i twórczością Ryszarda Straussa, który w tym czasie był jakby pionierem ówczesnej instrumentacji. W symfonii „Odrodzenie” jeśli chodzi o instrumentację można odnieść wrażenie, że Karłowicz czerpał inspirację z Czajkowskiego, natomiast w sferze harmonicznej z wczesnego Straussa. Cieszę się także, że będę miał okazję odświeżyć tę symfonię zarówno Orkiestrze Filharmonii Podkarpackiej, jak i publiczności, bo jak się dowiedziałem, ostatni raz ten utwór był wykonywany w Rzeszowie piętnaście lat temu – w 2002 roku. Myślę, że to będzie interesujące dla nas wszystkich.

Z. S. : Zanim Pan został studentem Wydziału Dyrygentury,  Kompozycji i Teorii Muzyki musiał Pan zdać bardzo trudny egzamin – dobrze opanowana gra na instrumencie, widomości  z zakresu teorii muzyki zdobyte podczas zajęć w szkole muzycznej II stopnia – nie wystarczają.

D. R. : Kiedy zdawałem na studia dyrygenckie na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, były cztery wolne miejsca. Długo zastanawiałem się , czy droga, którą wybieram jest prawidłowa, ponieważ pod koniec nauki w liceum, zająłem się również komponowaniem. Otrzymałem kilka nagród na konkursach kompozytorskich w Polsce i za granicą, dlatego poważnie myślałem o kompozycji.  Z drugiej strony, od dziecka grałem na fortepianie, co bardzo ułatwia dyrygentowi czytanie partytur, przez dwanaście lat grałem także na flecie. Wtedy zyskałem punkt widzenia muzyka orkiestrowego, który z drugiej strony patrzy na zawód dyrygenta. Mogłem także poznać współczesne techniki kompozytorskie, które dzisiaj ułatwiają mi bardzo czytanie partytur współczesnych. Te wszystkie umiejętności pozwoliły mi myśleć o dyrygenturze. Zdecydowałem się na studia w Warszawie, chociaż myślałem także o studiach w Gdańsku. Na szczęście udało mi się dostać do Warszawy i do wymarzonego prof. Antoniego Wita. W nauczaniu dyrygentury to profesor jest najważniejszy. Tutaj nie można się uczyć z książek. Liczy się ta jedna osoba, która będzie kształtować mój gust muzyczny, moje preferencje artystyczne, moją osobowość, moją muzykalność…

Z. S. : W ubiegłym roku kalendarzowym ukończył Pan studia. Bardzo się cieszę, że ma Pan szczęście i szansę pracować z orkiestrami, bo nie wszystkim kolegom, którzy kończą studia dyrygenckie, udaje się pracować w tym zawodzie.

D. R. : Miałem ogromne szczęście, że już na studiach współpracowałem z dobrymi orkiestrami – na przykład – na czwartym roku miałem koncert z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach, wspomniałem wcześniej o pracy z Polską Orkiestrą Radiową. Mój kontakt z zespołem był w miarę regularny. Im wcześniej zaczynamy pracować z zespołem, tym później jest nam łatwiej. Pani doskonale wie, że zajęcia z dyrygentury odbywają się przy dwóch fortepianach. To zupełnie co innego niż praca z orkiestrą.

Z. S. : Większość studentów, dopiero przed końcowym egzaminem dyplomowym ma okazję pracować z orkiestrą. Pan robił to dużo wcześniej.

D. R. : Chcę powiedzieć, że to nie jest sprawa nauki gestów, bo do tego wystarczy fortepian. Problem jest w tym, że kiedy stajemy przed orkiestrą i chcemy coś przedstawić – musimy wiedzieć, w jaki sposób się zachować, jak mówić do muzyków, aby zechcieli słuchać dyrygenta. To jest naprawdę bardzo skomplikowany zawód. Nie polega tylko na ruchach rąk i dlatego im wcześniej zacznie się praktykę i pracę nad utworem z orkiestrą, tym lepiej. Dla mnie poważnym początkiem był 2013 rok, byłem wtedy na III roku studiów i brałem udział w Ogólnopolskim Konkursie Studentów Dyrygentury we Wrocławiu. Zdobyłem wówczas II nagrodę i ten konkurs umożliwił mi pracę z zespołem – między innymi miałem koncerty w Filharmonii Dolnośląskiej, w Filharmonii Zielonogórskiej i miałem okazję dyrygować orkiestrą akademicką. Ten pierwszy w moim życiu konkurs dyrygencki bardzo mnie ośmielił, bo zapaliło się dla mnie „zielone światło” – przekonałem się, że to co robię, ma jakiś sens. Odebrałem tę nagrodę jako zachętę do dalszej pracy nad sobą.

Z. S. :  Sprawdzał się Pan później na kolejnych konkursach.

D. R. : To prawda. W zeszłym roku zdobyłem również II nagrodę na Ogólnopolskim Konkursie Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego w Białymstoku, otrzymałem także dwie nagrody pozaregulaminowe. Z tego konkursu wynikło kilka zaproszeń do poprowadzenia koncertów symfonicznych. Tak jak pani wspomniała, w ubiegłym roku ukończyłem studia na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Przez pięć lat studiowałem w klasie prof. Antoniego Wita, cieszę się, że jestem ostatnim Jego studentem, ponieważ Profesor w ubiegłym roku akademickim zakończył działalność dydaktyczną. To dla mnie wielkie szczęście, że przez całe studia mogłem korzystać z Jego dobrych rad i ogromnej wiedzy. Podczas koncertu dyplomowego dyrygowałem Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie. Jest taka tradycja współpracy Uczelni z Filharmonią, że jeden student – dyplomant, może poprowadzić taki koncert. Cieszę się, że mogłem pracować z tą wspaniałą Orkiestrą, bo była to zachęta do kolejnych działań. Na tym koncercie były panie z Impresariatu Stowarzyszenia im. Ludwiga van Beethovena pani Elżbiety Pendereckiej, które po koncercie zaproponowały mi współpracę  i od pewnego czasu jestem reprezentowany przez to Stowarzyszenie.

Z. S. : Myślę, że ta współpraca zaowocowała koncertami.

D. R. : Oczywiście, mam kilka zaproszeń na następny sezon, ale również ważne dla mnie asystentury. Będę między innymi asystował Maesto Krzysztofowi Pendereckiemu w przyszłym roku w Dreźnie. Tamtejsza filharmonia wykona „Siedem Bram Jerozolimy” pod batutą kompozytora. Ponadto jest kilka bardzo ciekawych projektów.

Z. S. : Ma Pan wiele szczęścia.

D. R. : Cieszę się, że Pani powiedziała o szczęściu, bo rzeczywiście – szczęście w tym zawodzie ma bardzo duże znaczenie. Jest przecież wielu dyrygentów, którzy na początku swojej drogi byli obiecujący i znakomici, a później przepadli. Moja droga również nie jest przecież przesądzona. Dla mnie najważniejsza jest ciężka praca. Wiele razy mówiono mi – osiągasz sukcesy, bo jesteś uzdolniony, czy utalentowany. Nie do końca się z tym zgadzam. Owszem pewne predyspozycje dla dyrygenta są ważne, ale ciężka praca, którą on musi wykonać podczas przygotowywania się do koncertu i doskonalenia warsztatu dyrygenckiego jest chyba najważniejsza. Moje życie jest całkowicie podporządkowane temu co robię – dyrygenturze. Codziennie uczę się partytur i robię to dla przyjemności. Czasem trzeba też odpocząć, wtedy zabieram wędkę i jadę nad jezioro. Przez cały czas uczę się coraz to nowszego, trudniejszego, wymagającego repertuaru i chyba to jest dobra droga. Nie chciałbym nigdy popaść w rutynę. Natłok pracy może do tego prowadzić, ale w tym momencie świat muzyki jest dla mnie tak ciekawy i różnorodny, że chciałbym aby to cudowne uczucie już pozostało. Jestem szczęśliwy, że mogę w ten sposób „dotknąć” muzyki, często sprzed wielu, wielu lat. Dla mnie najważniejsze w życiu są: pasja, oddanie i poświęcenie muzyce. Towarzyszą mi zawsze – pamiętam, że jako dziecko, wolałem grać na fortepianie zamiast kopać piłkę. Mam nadzieję, że muzyka zawsze będzie mi sprawiać taką radość, jak do tej pory.

Z. S. : Proszę opowiedzieć o krótkiej, ale myślę owocnej pracy pod okiem światowej sławy dyrygenta Riccardo Mutiego.

D. R. : Zgłosiłem się na „Riccardo Muti Italian Opera Academy” w Rawennie i otrzymałem zaproszenie, aby przyjechać na przesłuchanie. Spośród 230 kandydatów, Maestro Riccardo Muti wybrał czterech młodych dyrygentów z całego świata – Litwinkę, Pekińczyka, Włocha i moją skromną osobę. Przez dwa tygodnie mieliśmy okazję współpracować z Mistrzem podczas przygotowań opery „La Traviata” – Giuseppe Verdiego, w teatrze w Ravennie. Mogę powiedzieć, że byłem przez pewien czas asystentem Riccardo Mutiego. Na koniec tych warsztatów dyrygowałem koncertem Orkiestry Giovanile Luigi Cherubini w Rawennie. Był na nim obecny Riccardo Muti. Dla mnie to jest przeżycie niesamowite i z pewnością wszystko czego tam się dowiedziałem, zostanie ze mną do końca mojego życia. Moja partytura Traviaty jest cała zapisana różnymi sugestiami i złotymi myślami Riccardo Mutiego i jest dla mnie bezcenna.

Z. S. : Pociąga Pana opera?

D. R. : Z operą mam kontakt, ponieważ już trzeci sezon jestem dyrygentem – asystentem w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Dzięki temu mogę nadal się uczyć i przekonać, jak funkcjonuje świat opery, który diametralnie różni się od świata muzyki symfonicznej. Mam szczęście, że mogę rozwijać się w obydwu nurtach muzyki – operowej i symfonicznej. W dziedzinie muzyki operowej, najważniejszym wydarzeniem dla mnie była praca nad Traviatą z Riccardo Mutim, ale będę miał okazję zdobywać nowe doświadczenia przy pracy nad repertuarem symfonicznym. Zostałem bowiem zaproszony na bardzo prestiżowe kursy mistrzowskie z Maestro Daniele Gattim i słynną The Royal Concertgebouw Orchestra w Amsterdamie. Maestro Daniele Gatti zaprosił także tylko czterech dyrygentów z całego świata. Mam ogromne szczęście, że mogę uczyć się u najlepszych dyrygentów i prezentować się nie tylko w Polsce, ale także za granicą. Sam nie do końca wierzę w to co się teraz dzieje. Nigdy bym nie śmiał marzyć, żeby chociaż zobaczyć z bliska wielkiego Riccardo Mutiego, a co dopiero pracować z nim, słuchać Jego rad, rozmawiać z nim. To samo z Royal Concertgebouw Orchestra. Ten zespół znam tylko z nagrań, a ich słynną salę koncertową tylko z obrazków. To będzie mój pierwszy pobyt w Amsterdamie i cieszę się, że jest on związany z dyrygenturą.

Z. S. : Będzie możliwość dalszego „szlifowania warsztatu”, na zebranie kolejnych doświadczeń i nabranie pewności w prowadzeniu orkiestr. Wydaje mi się, że każdy dyrygent stając przed orkiestrą musi być także trochę psychologiem i dyplomatą. Trzeba się nie tylko porozumieć z zespołem, ale także przekonać go do swojej interpretacji, czasami wysłuchać także opinii muzyków. To bardzo skomplikowane.

D. R. : Zgadzam się – to jest skomplikowane. Mogę też powiedzieć, że są orkiestry, które są bardzo życzliwe dla młodych dyrygentów, ale wiadomo, że zawsze znajdą się też takie orkiestry, które będą chciały ich „sprawdzać” – czy ich wiedza jest odpowiednia i czy znają dobrze partytury. Trzeba sobie z tym radzić. Młody dyrygent powinien być zawsze przygotowany w stu procentach, musi być pewien tego co robi i wszystkiego co potrafi – wówczas nic nie jest w stanie go zaskoczyć. Pięć lat studiów z prof. Antonim Witem, było znakomitą szkołą, ponieważ przepytywał z partytur od pierwszej do ostatniej nuty. Po pięciu latach tak wymagającej szkoły – to dzisiaj nic mnie nie może zaskoczyć. Staram się być jak najlepiej przygotowany. Nauczyłem się także, że ważne jest, aby stojąc przed orkiestrą być sobą. To co mówimy do orkiestry i to co czujemy musi być szczere, ponieważ muzycy są bardzo wyczuleni. Od razu wiedzą, kiedy ktoś udaje pewne zachowania, albo popisuje się przed orkiestrą i bardzo tego nie lubią. Najlepszym sposobem jest po prostu być sobą – muzycy to cenią.

Z. S. : Myślę, że dużo jest takich zespołów, które są przyjazne młodym dyrygentom.

D. R. : Największą sympatię i porozumienie znajdowałem z tymi najlepszymi orkiestrami – z Orkiestrą Filharmonii Narodowej i Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. To są zespoły, które z pewnością nigdy nikomu nie chciałyby przeszkodzić, a starają się pomagać. Wiedzą przecież doskonale, że jestem młodym dyrygentem. Każda ich sugestia, czy podpowiedź jest „wyciągnięciem ręki”, a nie „podstawieniem nogi”.

Z. S. : Sadzę, że nieźle się pracuje także w Rzeszowie.

D. R. : Oczywiście. Już na pierwszej próbie byłem bardzo zaskoczony poziomem wykonawczym i profesjonalnym podejściem do pracy. Moje wskazówki, czy propozycje interpretacyjne muzycy skrupulatnie notują. To jest domena profesjonalnych orkiestr. Symfonia Karłowicza jest trudna dla orkiestry, ponieważ często partie solowe przeznaczone są nie tylko pierwszym głosom, które zazwyczaj je grają – mamy w tym utworze na przykład solówki w drugim klarnecie, drugim oboju, drugiej waltorni. Karłowicz zakładał, że wszyscy muzycy w orkiestrze są na jednakowym – wysokim poziomie wykonawczym. To jest ogromne zadanie dla orkiestry i jestem mile zaskoczony, że pomimo trudności, jakie stawia partytura „Odrodzenia” Karłowicza, orkiestra bardzo dobrze sobie poradziła z tym, co jest zapisane na kartach symfonii. Efekty naszej dobrej współpracy będą słyszalne na koncercie. Cieszę się, że mam okazję tutaj pracować. Czuję wielką życzliwość nie tylko muzyków, ale także wszystkich pracowników Filharmonii, którzy są bardzo przyjaźnie nastawieni do zaproszonych artystów. Bardzo chętnie powrócę kiedyś do Rzeszowa, a jutro wieczorem serdecznie zapraszam Państwa na koncert.

Z Dawidem Runtzem rozmawiała Zofia Stopińska 30 marca 2017 roku.