Drugi turnus Międzynarodowych Kursów Muzycznych im. Zenona Brzewskiego w Łańcucie rozpoczął recital Konstantego Andrzeja Kulki, jednego z najznakomitszych polskich skrzypków, wspaniałego wirtuoza opromienionego międzynarodową sławą, solisty i kameralisty. Artysta jako siedemnastolatek otrzymał wyróżnienie na Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Niccolo Paganiniego w Genewie, a w 1967 roku zdobył I miejsce w Międzynarodowym Konkursie Radiowym ARD w Monachium. Uhonorowany został licznymi nagrodami państwowymi i muzycznymi, w tym "Grand Prix du Disque" za nagrania płytowe z kompozycjami Karola Szymanowskiego dla wytwórni EMI, czterema Fryderykami, w tym Złotym Fryderykiem za całokształt osiągnięć muzycznych i wkład w rozwój polskiej muzyki.
Konstanty Andrzej Kulka jest profesorem Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W 2017 r uhonorowany został tytułem doktora honoris causa Akademii Muzycznej w Gdańsku.
15 lipca w sali balowej Muzeum-Zamku w Łańcucie w wykonaniu Mistrza i towarzyszącego mu pianisty Grzegorza Skrobińskiego, wysłuchaliśmy kolejno:
- Poloneza D - dur op.9 nr 3 Karola Lipińskiego,
- Sonaty skrzypcowej a - moll op.13 Ignacego Jana Paderewskiego,
- Fantazji na tematy z opery "Krakowiacy i Górale" J. Stefaniego op.33 Karola Lipińskiego.
Na bis Artysta zachwycił wszystkich niezwykle trudną i efektowną ostatnią częścią (Gigue) z Sonaty B-dur Francesco Geminianiego. Szczelnie wypełniająca salę publiczność zgotowała Mistrzowi długotrwałą owację.
Jestem szczęśliwa, że profesor Konstanty Andrzej Kulka zgodził się na rozmowę i poświęcił mi sporo czasu, dzięki czemu mogę zaprosić Państwa na spotkanie z tym wspaniałym artystą.
Jestem pod ogromnym wrażeniem wspaniałej Pana gry. Patrząc na Pana w czasie koncertu, odnosi się wrażenie, że gra na skrzypcach sprawia Panu wielką przyjemność i nawet najtrudniejsze miejsca nie sprawiają żadnej trudności.
Cieszę się, że tak to wygląda, ale zawsze są trudne technicznie fragmenty, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę i poćwiczyć je wcześniej. Jeżeli program koncertu jest ograny, czyli wykonywałem te utwory już wielokrotnie, to wówczas jest to spokojniejsze wykonanie. Wtedy słuchacze mogą odnosić wrażenie, że wszystko przychodzi mi z łatwością, ale jednak sporo wysiłku to kosztuje, bo zawsze jak kończę grać, to jestem mocno spocony. Mimo wszystko trzeba się sporo napracować.
Wiele razy występował Pan w sali balowej, długo także jest Pan profesorem Międzynarodowych Kursów Muzycznych.
Oczywiście, wprawdzie nie jestem pedagogiem kursów od początku, nie liczyłem dokładnie, ale już od wielu lat tutaj jestem i uczę.
W sali balowej koncertowałem wielokrotnie, a pierwszy raz wystąpiłem tu w 1974 roku w ramach Muzycznego Festiwalu w Łańcucie. Niedawno mieliśmy zaplanowany wspólny koncert z moją córką, ale z powodu różnych przeszkód, a przede wszystkim pandemii, nie mogło to dojść do skutku. Mam nadzieję, że ten koncert się odbędzie, póki jeszcze gram, bo jestem już w dość zaawansowanym wieku.
Maestro, publiczność czeka na Pana koncerty i wypełnia sale koncertowe, już teraz sprzedawane są bilety na koncert, który odbędzie się z Pana udziałem w Filharmonii Narodowej w grudniu tego roku.
Oczywiście, że ja też chcę grać. Jest taki cykl koncertów, w którym ja gram „Cztery pory roku” Antonio Vivaldiego z Orkiestrą Kameralną Filharmonii Narodowej i w Warszawie będę występował z tym utworem po raz piąty, ponieważ ciągle jest zapotrzebowanie i bilety wyprzedane są zawsze na długo przed koncertem.
Z Filharmonią Narodową jest Pan związany już od wielu lat.
Można powiedzieć, że byłem związany, bo teraz to już są inne czasy, ja też już gram trochę mniej. Kiedyś byłem związany również etatem, przez wiele lat byłem solistą Filharmonii Narodowej i wtedy miałem obowiązek wykonania określonej ilości koncertów w sezonie.
Poza tym brałem udział w wielu tournée z Orkiestrą Filharmonii Narodowej, można powiedzieć, że razem objechaliśmy cały świat i ciekawych wspomnień jest mnóstwo.
Pomimo, że pochodził Pan z muzycznej rodziny, to dosyć późno zaczął się Pan uczyć grać .
To prawda, bo miałem wtedy już osiem i pół roku. Naukę w szkole podstawowej rozpocząłem mając sześć i pół roku, a naukę muzyki rozpocząłem dwa lata później. Ale w obu ukończyłem naukę równocześnie, bo nauka w szkole podstawowej trwała siedem lat, a szkołę muzyczną I stopnia ukończyłem po pięciu latach. Później przez pięć lat byłem uczniem liceum muzycznego.
Warto podkreślić, że nie poszedł Pan w ślady rodziców, bo tato śpiewał, a mama grała na fortepianie, natomiast Pan wybrał skrzypce.
Podobno nie lubiłem dźwięku fortepianu, a bardzo podobał mi się dźwięk skrzypiec, które słyszałem czasami w radiu i stąd to się wzięło.
Miałem szczęście, bo miałem tylko dwóch nauczycieli w całym swoim życiu. Pierwszy nazywał się Ludwik Gbiorczyk, który był członkiem Orkiestry Filharmonii i Opery Bałtyckiej w Gdańsku. Jego żona była harfistką w tej orkiestrze. Pamiętam, że będąc jego uczniem, w każdą niedzielę jechałem do niego do Sopotu na lekcje i obiad. To była stała opieka nie tylko muzyczna, ale i kulinarna.
Drugim mistrzem był wybitny profesor Stefan Herman.
Uczyłem się u niego w Państwowym Liceum Muzycznym, później przez rok w Wyższej Szkole Muzycznej w Sopocie, a później ta szkoła przeniosła się do Gdańska i mieściła się przy ulicy Gnilnej w tym samym budynku, co Liceum Muzyczne (które ciągle tam jest), a teraz Akademia Muzyczna w Gdańsku ma bardzo dobre warunki, bo mieści się w wyremontowanych budynkach dawnych koszarów wojskowych.
Do Gdańska czuje Pan wielki sentyment, bo od lat jest Pan także profesorem wizytującym w gdańskiej Akademii Muzycznej.
Tak, bo w Gdańsku się urodziłem i tam się wykształciłem. Nigdy nie wyjeżdżałem z Gdańska, ale potem musiałem emigrować do Warszawy, ponieważ tam mieścił się Pagart i inne instytucje, z którymi musiałem mieć stały kontakt, kiedy zacząłem prowadzić bardzo intensywne życie koncertowe, a był brak takiej komunikacji, jaka jest obecnie.
Miał Pan szczęście, bo już jako 17-letni skrzypek uzyskał Pan dyplom z wyróżnieniem specjalnym na Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Niccolo Paganiniego w Genui.
To była wtedy najwyższa lokata dla tych, którzy nie występowali z orkiestrą, z którą występowało tylko sześć osób. Byłem wtedy bardzo młodym skrzypkiem, bo grałem na skrzypcach dopiero niecałe dziewięć lat.
Za dwa lata odniósł Pan sukces, który był przełomowym momentem w całej karierze.
Tak, a było to zwycięstwo w 1966 roku, w Międzynarodowym Konkursie Radia Niemieckiego ARD w Monachium. Od tej pory zaczęło się moje prężne życie koncertowe.
Zarówno do konkursu w Genui, jak i w Monachium przygotował Pana profesor Stefan Herman. Ciekawa jestem, jakim był nauczycielem.
Bardzo dobrym. Był pasjonatem skrzypiec i szczególną uwagę zwracał na technikę, zwłaszcza dotyczyło to prawej ręki, która jest troszkę mniej doceniana, a jest bardzo ważna. Był wielkim fanem wspaniałego polskiego skrzypka Bronisława Hubermana i nawet jeździł za nim i miał z nim kilka lekcji. W kolekcji miał wszystkie nagrania Hubermana, a także nuty.
Profesor Stefan Herman poza pewnymi naleciałościami epoki (m.in. glissanda), to we wszystkim był wspaniały. Ja częściowo to przejąłem i bardzo się z tego cieszę.
Ustawiał mi rękę, wieszał mi różne ciężarki na smyczku, żeby mi wzmocnić rękę, co mi bardzo pomogło.
Niedawno, bo 10 czerwca tego roku, solistką koncertu w Filharmonii Podkarpackiej była pani Lidia Futorska, bardzo dobra skrzypaczka ze Lwowa, która studiowała także pod Pana kierunkiem i opowiadała, że bardzo dobrze wspomina ten czas, dużo się nauczyła, ale uwielbiała jak Pan brał skrzypce i grał.
Pamiętam, że była u mnie na studiach podyplomowych. Prezentacja fragmentów utworów przez nauczyciela w czasie lekcji jest także praktyką uczenia. Niektórzy opierają się głównie na teorii, a ja głównie na praktyce – pokazuję, jak trzeba zagrać i ktoś zdolny może coś podpatrzeć. Ja jeszcze dodaję do tego pewne szczegóły techniczne i to często jest lepsze, i pożyteczniejsze dla studenta niż sama teoria.
Dokonał Pan wielu nagrań dla stacji radiowych i telewizyjnych, a także dla wytwórni płytowych.
W Polskim Radiu jest bardzo dużo moich nagrań i nawet nie potrafię ich policzyć. Wiele utworów nagrałem także na płytach – początkowo na czarnych krążkach winylowych, później już na srebrnych płytach CD.
Wiele czasu zajęły mi nagrania utworów Karola Lipińskiego, bo uważam, że tego kompozytora należy promować, bo to była zacna postać na gruncie muzyki wirtuozowsko-romantycznej.
Jestem szczęśliwą posiadaczką sześciopłytowego albumu, gdzie zamieszczone są utwory Lipińskiego w Pana wykonaniu z towarzyszeniem zespołu kameralnego.
To są przeróbki utworów z towarzyszeniem kwintetu, sekstetu, które w oryginale są skomponowane na skrzypce i orkiestrę. Pan profesor Andrzej Wróbel bardzo dobrze zaaranżował je na smyczki i brzmi to wszystko bardzo dobrze, ponieważ w oryginale jak orkiestra akompaniuje soliście, to tylko w tutti grają instrumenty dęte, a soliście akompaniują same smyczki.
Ta wersja powstała w celu zmniejszenia kosztów całego nagrania. Oryginalne są kompozycje na kwartet czy trio.Partia solowych skrzypiec pozostała zawsze oryginalna, jest niesłychanie trudna i trzeba było się solidnie przygotować.
Te utwory nie są łatwiejsze od utworów Paganiniego, a dla mnie osobiście znacznie ciekawsze i lepsze, ponieważ Paganini jest trochę sztampowy, łatwy do przewidzenia, natomiast u Lipińskiego nigdy nie wiadomo, co dalej będzie. Zdarzają się różne przełomy harmoniczne, melodyczne i to jest znacznie ciekawsze. Uważam, że są to świetne utwory - oczywiście w ramach literatury wirtuozowsko-romantycznej.
Powszechnie znana jest wypowiedź Paganiniego: „Nie wiem kto jest najlepszym skrzypkiem na świecie, ale na pewno Lipiński jest drugim”.
Ale później podarował skrzypce Lipińskiemu, co oznacza, że uznawał Lipińskiego. Nawet pisał kiedyś w liście po wspólnym występie: „Publiczność uważała, że jestem lepszy, ale moim zdaniem Lipiński miał piękniejszy ton”.
O Pana grze też wielokrotnie czytałam i słyszałam opinie, że Pana skrzypce śpiewają, a nie grają.
Cieszę się z takich opinii. Chcę podkreślić, że skrzypce są chyba najbardziej podobne do głosu ludzkiego, a głos ludzki jest najpiękniejszym instrumentem.
Myślę, że chyba także sporo zależy od instrumentu. Myślę, że nawet świetnemu skrzypkowi trudno się gra na złym instrumencie.
To ja wiem, ale jest również powiedzenie, że instrument sam nie gra. Uważam, że dobry instrument jest rzeczą bardzo ważną, bardzo potrzebną, ponieważ zmniejsza wysiłek wydobywania dźwięku z instrumentu, potrafi mieć piękną barwę, itd.
Ale można też to wszystko troszeczkę podrobić. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób wydobywa się dźwięk, jak pracuje prawa ręka, itd… Na niezbyt dobrym instrumencie można czasem nawet przyzwoicie zagrać. Można też bardzo kiepsko zagrać na bardzo dobrym instrumencie.
Od grającego dużo zależy, ale dobry instrument jest bardzo pomocny. Nawet sama słyszalność instrumentu w większej sali jest również ważna, bo musi brzmieć dobrze w każdym miejscu na widowni.
Wczoraj uśmiechnęłam się sama do siebie przeglądając wydany w 2003 roku przez Polskie Radio album zawierający Pana nagrania z różnych lat działalności. W dołączonej do albumu książeczce jest napisane, że od 1967 roku wykonał Pan 1500 koncertów i recitali na całym świecie. To jest cyfra podana 19 lat temu. Pomyślałam, że teraz jest ona dużo większa.
Już dawno przekroczyłem 2000 , ale ja nie liczę swoich koncertów, bo to nie ma sensu. Muszę powiedzieć, że w tej chwili gram znacznie mniej i to nie tylko dlatego, że w czasie pandemii koncertów nie można było organizować, ale nawet nie zabiegam o nie. Częściej odpoczywam, trochę uczę, ale od czasu do czasu z przyjemnością staję także na estradzie koncertowej.
Wielu wybitnych artystów tak robi. Najlepszym przykładem jest nasz wspaniały Krystian Zimerman, który od lat rzadko występuje przed publicznością.
Ale Krystian Zimerman jest genialnym pianistą, ma swoje pomysły i do tego zawsze swój fortepian.
Otrzymując zaproszenie na koncert pewnie także często proponuje Pan repertuar.
Niestety, tak nie jest. Najczęściej zależy to od organizatorów koncertów. Każda instytucja muzyczna musi mieć własny plan repertuarowy i musi on być różnorodny. Stąd najczęściej solista proszony jest o wykonanie konkretnego koncertu. Jak to był okres dość odległy, a ja nie miałem tego utworu w repertuarze, to musiałem się szybko go nauczyć. To była najprostsza i jednocześnie najbardziej uciążliwa droga do opanowania repertuaru, bo wiadomo, że po ukończeniu studiów nie miałem zbyt wielu koncertów i trzeba było wielu się nauczyć. To była konieczność.
Padały też propozycje nie do odrzucenia – jak mistrz Krzysztof Penderecki zaproponował Panu wykonanie swojego I Koncertu skrzypcowego, to nie mógł Pan odmówić.
To prawda, wielokrotnie graliśmy ten utwór pod batutą kompozytora w Europie i Ameryce Północnej, zwłaszcza w czasach, kiedy jeszcze nie powstał II Koncert skrzypcowy.
Było także trochę kłopotów, bo pierwszym wykonawcą tego utwory był Isaac Stern i uważał, że tylko on powinien być wykonawcą partii solowych w I Koncercie skrzypcowym .
Po tylu latach działalności artystycznej wspomnień jest bardzo dużo. Myślę, że powinien Pan napisać o sobie książkę albo ktoś inny mógłby zapisać Pana wspomnienia i biografię.
Mam już taką malutką książeczkę „Spłacam dług” i jest tam dużo faktów. Prowadzę normalne życie i nie uważam, że to dobry temat na obszerną książkę.
Ma Pan wspaniałą rodzinę, jest Pan ojcem dwóch córek i jedna z nich jest utalentowanym, czynnym muzykiem, chociaż nie zajmuje się muzyką klasyczną.
To prawda, ale jestem dumny, bo robi to dobrze i popieram jej działalność, a nawet czasem razem występujemy. Gaba Kulka, czyli Gabrysia tworzy i wykonuje bardzo ambitne utwory trudne do zaszufladkowania i nie jest to działalność dla szerokiej publiczności. Wszystkie jej koncerty i płyty są zawsze bardzo starannie przygotowane i wykonane.
Starsza córka nie jest bezpośrednio związana z muzyką, ale specjalizuje się w dziedzinie prawa autorskiego, które również dotyczy każdej sztuki.
Czuje się Pan z pewnością spełnionym muzykiem. Czego można Panu życzyć w roku 75-tych urodzin, oprócz zdrowia?
Oczywiście, że zdrowia, bo po tylu latach machania smyczkiem mogą się niedługo pojawić pewne niedowłady ręki, chociaż na razie jeszcze mogę dobrze grać.
Chciałbym jeszcze troszkę ładnie pograć na skrzypcach, chociaż mam postanowienie, że jak tylko coś nie będzie mi wychodzić, to natychmiast przestanę grać.
W imieniu wszystkich czytelników i fanów z Podkarpacia życzę Panu zdrowia. Oby jak najczęściej, jak najdłużej mógł Pan nas radować swoją grą.
Może ta moja niezła forma wynika z tego, że jestem człowiekiem leniwym, za dużo nie ćwiczę i dlatego mam jeszcze trochę więcej siły na teraz, i na później. Nie wygrałem się jeszcze do końca i mam nadzieję, że jeszcze trochę pogram.
Dziękuję za życzenia i wszystkich pozdrawiam.
Zofia Stopińska
Zdjęcia: Fotos s.c. Grzegorz Łyko
BravoMaestro2022
