WIENIAWSKI IN BLUE – koncert w ramach projektu „NOC W FILHARMONII”
24 czerwca 2023r., sobota, godz. 17:00
SALA KONCERTOWA FILHARMONII PODKARPACKIEJ
ŚLĄSKA ORKIESTRA KAMERALNA
PIOTR PŁAWNER – dyrygent/ skrzypce
PAWEŁ TOMASZEWSKI TRIO
Koszt udziału: 30 zł
Wieniawski in Blue to projekt jazzowy a więc respektujący prawa, jakimi jazz się rządzi. Stąd obecność klasycznego tria jazzowego (fortepian, perkusja i kontrabas) jako podstawy. Towarzyszy mu orkiestra smyczkowa, która nie ogranicza się tylko do tworzenia tła, ale często odgrywa równorzędną rolę. Skrzypce jazzowe stanowią zwieńczenie całości. Aranżacje są dość ścisłe lecz pozostawiają wiele miejsca do improwizacji dla skrzypiec i fortepianu, ale też dla basu i perkusji.
W programie kompozycje Henryka Wieniawskiego w aranżacjach Dariusza Zbocha:
1. TAKE A LEGENDARY FIVE (Legenda op.17 )
Utwór w aranżacji jazzowej na podstawie Legendy op. 17, którą Wieniawski skomponował w 1859 roku na skrzypce i fortepian. Tęsknota, ból i miłość emanują z każdego elementu dzieła, toteż wszystkie czynniki podporządkowane są nadrzędnym celom wyrazowym: molowa tonacja, liryczna, śpiewna melodia, balladowa nastrojowość, stopniowanie napięcia poprzez narastające tremolo akompaniamentu, kontrast tonacyjny – w części środkowej G-dur. Utwór jest typowo romantyczną miniaturą, o prostej trójczłonowej budowie ABA. Zawiera duży ładunek ekspresji.
2. NIEDERTAS (Obertas op.19 nr 1)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Obertasie op. 19 nr 1 z Dwóch mazurków charakterystycznych na skrzypce i fortepian, które powstały około 1860 roku i stanowią znakomity przykład ówczesnej muzyki salonowej. Obertas op. 19 nr 1 jest jednym z najsłynniejszych i najchętniej grywanych utworów Wieniawskiego. Popularność zyskał dzięki niezwykłej żywiołowości i powiewowi świeżości oraz – wbrew pozorom – nietrudnej partii solisty. „Tu Wieniawski jest sobą!” – pisze Józef Reiss, dodając – „Nikogo nie naśladuje, nie pisze dla estradowego efektu, lecz stwarza rzecz oryginalną”. Obertas utrzymany jest w schemacie ABA, typowym dla swego gatunku.
3. ROMANCE SO QUICK (Romance – II część koncertu d-moll op. 22)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na II części Koncertu d-moll, którego premiera miała miejsce 9 grudnia 1862 roku, a który jest jednym z najdoskonalszych dzieł Wieniawskiego. W Koncercie d-moll wirtuozeria pełni ważną rolę, lecz nie jest już celem samym w sobie, a wykorzystanie popisowych środków technicznych znajduje swoje uzasadnienie muzyczne. Można powiedzieć, że w tej kompozycji jak w żadnej innej Wieniawski wniknął w istotę instrumentu. Romance jest ukształtowana w oparciu o wzorce wokalne, co było zjawiskiem typowym dla ukształtowań części wolnych w muzyce instrumentalnej XIX wieku. Skrzypce w partii solowej mają za zadanie naśladowanie głosu ludzkiego zarówno poprzez samą barwę instrumentu, jak i odpowiednio ukształtowaną melodykę.
4. NORTHERN SPLEEN (Kujawiak)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Kujawiaku, skomponowanym w 1853 roku na skrzypce z fortepianem. Zamknięte w nim są jednocześnie wysokie wymagania techniczne i kwintesencja tego, co nazywamy polskością w muzyce. Korzystający z rytmiki tańca narodowego Kujawiak pokazuje też typową dla tego tańca melodykę i nade wszystko pełne melancholii oblicze.
5. SONG SO LONG (Pieśń polska op.12)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Pieśni polskiej op.12, utworze skomponowanym na skrzypce i fortepian.
6. WE WILL ALWAYS LOVE HIM (La Cadenza – Kaprys op. 10 nr 7)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na La Cadenza, jednej z etiud zawartych w op. 10. Wieniawski nadał etiudom op. 10 nazwę Etiud-kaprysów. Ten tytuł sugeruje, że zawarte w zbiorze utwory mają za cel z jednej strony doskonalenie techniki skrzypka, z drugiej zaś nawiązują do kaprysów Paganiniego, w których dydaktyczny charakter ujęty zostaje w artystyczną formę. Wieniawskiemu przyświecała zatem zarówno idea doprowadzenia skrzypka na najwyższy poziom techniki, jak również stworzenia wirtuozowskich pozycji repertuarowych.
7. SOUVENIR DE KATOWICE (III część koncertu d-moll op. 22)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na III części Koncertu d-moll, którego premiera miała miejsce 9 grudnia 1862 roku, a który jest jednym z najdoskonalszych dzieł Wieniawskiego. W Koncercie d-moll wirtuozeria pełni ważną rolę, lecz nie jest już celem samym w sobie, a wykorzystanie popisowych środków technicznych znajduje swoje uzasadnienie muzyczne. Można powiedzieć, że w tej kompozycji jak w żadnej innej Wieniawski wniknął w istotę instrumentu. III część koncertu Allegro moderato pozwala soliście popisania się w kadencyjnym przebiegu. Finał koncertu, który otrzymał formę ronda, nawiązuje do tradycji cygańskiej, poprzez zastosowanie popisowego staccata w przebiegach szesnastkowych i szybkiego tempa. W utworze znajdziemy również miejsca o lirycznym charakterze.
8. HENRY ON THE BRIDGE (Alla Saltarella – Kaprys op. 10 nr 5)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Alla Saltarella, jednej z etiud zawartych w op. 10. Wieniawski nadał etiudom op. 10 nazwę Etiud-kaprysów. Ten tytuł sugeruje, że zawarte w zbiorze utwory mają za cel z jednej strony doskonalenie techniki skrzypka, z drugiej zaś nawiązują do kaprysów Paganiniego, w których dydaktyczny charakter ujęty zostaje w artystyczną formę. Wieniawskiemu przyświecała zatem zarówno idea doprowadzenia skrzypka na najwyższy poziom techniki, jak również stworzenia wirtuozowskich pozycji repertuarowych.
9. FRICK-ADELE (Kaprys op. 18 nr 4)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Kaprysie nr 4, jednej z etiud zawartych w op. 18. Wieniawski nadał etiudom op. 18 nazwę Etiud-kaprysów. Etiudy-kaprysy na skrzypce z towarzyszeniem drugich skrzypiec op. 18 powstały w Petersburgu przed 1863 rokiem jako materiał dydaktyczny. Mają charakter pośredni między kompozycjami o charakterze czysto dydaktycznym a utworami koncertowymi. Utwory te zajmują istotne miejsce w XIX-wiecznej literaturze dydaktycznej i do dziś stanowią ważną pozycję w pedagogice skrzypcowej.
10. WIENIAWA DIXIE (Kaprys op. 18 nr 2)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na Kaprysie nr 2, jednej z etiud zawartych w op. 18. Kaprys nr 2 jest utworem zdecydowanie wirtuozowskim, nastawionym na popis techniczny. Wieniawski nadał etiudom op. 18 nazwę Etiud-kaprysów. Etiudy-kaprysy na skrzypce z towarzyszeniem drugich skrzypiec op. 18 powstały w Petersburgu przed 1863 rokiem jako materiał dydaktyczny. Mają charakter pośredni między kompozycjami o charakterze czysto dydaktycznym a utworami koncertowymi. Utwory te zajmują istotne miejsce w XIX-wiecznej literaturze dydaktycznej i do dziś stanowią ważną pozycję w pedagogice skrzypcowej.
11. ALMOST PRAYER (Preghiera – II część koncertu fis-moll op. 14)
Kompozycja w aranżacji jazzowej oparta na II części I Koncertu skrzypcowy op. 14, skomponowanego przez Wieniawskiego w 1853 roku. Nowatorskim zabiegiem było wprowadzenie przez kompozytora w tym dziele kadencji jako integralnej, obligatoryjnej części Koncertu. Początek II części, o modnym w owych czasach tytule Preghiera (Modlitwa), nawiązuje charakterem do muzyki średniowiecza. Kontemplacyjny nastrój znika wraz z pojawieniem się fanfarowego, żartobliwego motywu granego przez trąbki, który rozpoczyna III część utworu.
